Expertisecentrum identiteitsontwikkeling

Onderwijsinnovatie, ook op het terrein van identiteit, vraagt om het verkrijgen van een sense of urgency. Teams moeten ervan overtuigd zijn dat de feitelijke situatie niet toereikend is voor de toekomst en zich herkennen in de gewenste richting. Sterker nog, er moet een yes-gevoel worden opgeroepen, teamleden moeten in een flow komen. Niet beginnen met wat en hoe iets bereikt moet worden, maar altijd met waarom of waartoe. Daarmee creëer je een drive. 

Dat beschrijft Simon Sinek aan de hand van ‘The golden circle’ in zijn boek ‘Begin met het waarom’ (Sinek, 2013). Dat is hoe wij werken. Beginnen met het waarom/waartoe helpt om persoonlijker en geloofwaardiger sturing te geven aan een inspirerend verandertraject en genereert eerder draagvlak. Volgens Sinek ontstaat er alleen een drive bij mensen als je de waarom-vraag kunt beantwoorden en als het geloof daarin overeenkomt met het geloof van anderen. In min of meer dezelfde bewoordingen laat Gert Biesta zich uit. In zijn in 2014 verschenen boek ‘Het prachtige risico van onderwijs’ stelt Biesta: ‘Voor goed onderwijs moeten we ons allereerst de vraag stellen waartoe het dient. Dan pas komt de vraag over inhoud en methode. Dat gaat recht in tegen de huidige praktijk, waarbij testen en examens steeds meer het doel worden van het onderwijs en de inhoud ervan grotendeels bepalen’ (Biesta 2014). Claire Boonstra komt tot een vergelijkbare zienswijze in haar vier-stappen-model,dat leert hoe teams in beweging te krijgen met het oog op fundamentele veranderingen (Boonstra, 2015). Kortom, een veranderingstraject start met een activiteit rond reflectie op beroepsidentiteit.

Intrinsieke betrokkenheid van de schoolleider en/of het managementteam is voorwaardelijk. Ook het betrekken van enkele teamleden bij de aansturing en uitvoering van het innovatietraject vergroot de kans op loyaliteit bij het team. Bovendien is het van belang om gedurende het gehele innovatietraject:

• transparant te zijn naar de teamleden: geen verborgen agenda’s
• teamleden het gevoel te geven mede-eigenaar te zijn van het veranderproces. Dit gebeurt door hen voortdurend te betrekken bij het uitwerken van de richting. Bijvoorbeeld door middel van discussies en het uitwerken van opdrachten in subgroepen. Dit betekent ook dat de uitkomst niet van te voren vast staat.

Het is aan te bevelen om een verandertraject rond identiteit niet te beginnen met de thema’s die de meeste emotie oproepen. Het aan de orde stellen van vraagstukken rond bijvoorbeeld grondslag, geloof of godsdienst kunnen voor (een deel van) een team heel gevoelig liggen en roepen daarmee in een beginstadium van een veranderproces eerder weerstand dan voortgang op. Consensus, en daarmee motivatie, wordt veelal eerder verkregen door in de eerste fase te werken aan pedagogische, maatschappelijke en levensbeschouwelijke dilemma’s. Zoek met je team waar je naar toe wilt (een stip op de horizon) aan de hand van de identiteitskwesties en vervolg in een later stadium met het zoeken naar hieraan te verbinden gemeenschappelijke bronnen uit de traditie van school en daarbuiten.

Hoe vaak gebeurt het niet dat een studiedag over bijvoorbeeld identiteit door veel teamleden als interessant wordt ervaren, maar dat  iedereen binnen de kortste keren weer overgaat tot de orde van de dag? Wellicht worden highlights van deze dag in de vervolgweken soms nog even in herinnering geroepen, maar daar blijft het dan ook bij. Een aardige of misschien wel een bijzondere dag met nauwelijks of geen zichtbaar effect op de schoolcultuur en/of schoolorganisatie. 

Zijn er voor iedereen duidelijke doelen geformuleerd? Is de dag ingebed in een voor iedereen herkenbaar ontwikkeltraject met een motiverende stip op de horizon? Dit laatste is in ieder geval van fundamenteel belang om een beoogde innovatie te verankeren binnen de schoolorganisatie. Het zichtbaar maken van een (voorlopig) einddoel en de weg daar naartoe onderstrepen niet alleen het belang dat een stuurgroep hecht aan het veranderingstraject, het inspireert teamleden ook tot actieve deelname. Dit schept bovendien de bedding van waaruit de voortgang van de ontwikkeling kan worden gemeten en geëvalueerd. Op beleidsmatig niveau betekent dit dat het ontwikkeltraject wordt uitgezet in een Meerjaren Schoolplan en dat de daarop gebaseerde jaarplannen worden uitgewerkt in een PDCA-cyclus (Plan Do Check Act). Een coördinator identiteit heeft hierbij een dragende rol: hij/zij inspireert, initieert, communiceert, begeleidt en bewaakt.

Het expertisecentrum beschikt over een grote collectie materialen om identiteitsontwikkeling praktisch vorm te geven. Deze zijn ondergebracht in het Identiteitscentrum dat gevestigd is in het studielandschap (of de mediatheek) van de Saxion Academie voor Pedagogiek en Onderwijs te Enschede. Er wordt gewerkt vanuit een interdenominatieve aanpak. Dat wil zeggen dat er ruimte is voor de eigenheid én de overeenkomsten van de verschillende denominaties (katholiek, protestants, christelijk en openbaar onderwijs).

Behalve alle actuele methoden voor levensbeschouwelijke vorming vanuit de drie denominaties, beschikt het centrum over achtergrondinformatie, tijdschriften, relevante literatuur en kinderboeken over de verschillende wereldgodsdiensten, dood en rouw, intercultureel onderwijs, filosofie, kinderbijbels, feesten en vieringen. Er is een grote collectie spellen, leskisten, prentenboeken met handpoppen en veel aanschouwelijk materiaal dat te leen is. De te lenen collectie kan op maat samengesteld worden, afhankelijk van vraag en thema. In samenspraak met het werkveld en docenten van de APO proberen de medewerkers de collectie actueel te houden en op inspirerende, eigentijdse wijze bij te dragen aan de levensbeschouwelijke en identiteitsvorming binnen het onderwijs

• Gert Biesta, Leider zijn in onderwijs. Klik hier.
• Claire Boonstra, Value Centetred Education. Een TEDx beeldfragment uit 2012 (tot het einde kijken). Klik hier
• Claire Boonstra, The why in education. Klik op
• Pauw: Over het eminente belang van het structureel werken aan moraliteit (waarden en normen ontwikkeling) in het onderwijs. Klik hier (16.30 – 21.15)
• Amos Oz in ‘Buitenhof’, over de aanslagen in Parijs (nov. 2015). Nieuwsgierigheid en humor als middel tegen radicalisering/kwaad. De wereldberoemde Israëlische schrijver Amos Oz vecht zijn hele leven voor vrede. Maar de verhouding tussen Israël en de Palestijnen nadert een dieptepunt, en vrijdag waren er natuurlijk de aanslagen in Parijs. Toch blijft de veelgenoemde kanshebber voor de Nobelprijs voor de Literatuur ondubbelzinnig in vrede geloven. Hoe is dat mogelijk? Klik hier. Leestip: Judas. Klik hier
• Simon Sinek, The golden circle. Klik hier
• Brandon Sloan, The World is coming to an end. Klik hier
• Sanâa Swart, Een brug van verhalen. Over verhalen in de Bijbel en de Koran en de overeenkomsten daartussen. Filosofe Marlies ter Borg, die ook meewerkt aan bijbelenkoran.nl vertelt over geweld, de positie van de vrouw en over Maria. Klik hier
• N.N., Een nieuw perspectief op werken: terminale serieusheid. Klik hier
• N.N., Vader en zoon, perspectiefwisseling. Klik hier

Profielscholen

Ipad / Steve Jobsscholen

• Ipad scholen: Onderwijs voor Nieuwe Tijd (O4NT). Mede initiatief van Maurice de Hond, in maart 2012 gestart. Inmiddels in Sneek, Breda, Emmen, Heenvliet, Almere en Amsterdam en Enschede. klik hier 
• Het Parool, Onderzoek naar iPad-scholen in opdracht ministerie: ...............................

Zuid Afrikaanse inspiratiebronnen

• Nelson Mandela: ‘Education is the most powerful weapon which you can use to change the World’ klik hier
• Steve Biko, Voorvechter gelijke burgerrechten. Over Steve Biko klik hier of hier. Peter Gabriel, Biko. Klik hier. Verfilming van het leven van Biko: Cry freedom. Trailer klik hier

Dagopeningen

Voor collega’s (aan het begin van een teamoverleg/studiedag)

• Wil je echt dat ik dit vertaal? Filmmakers Issa Shaker en Anass Bendrif maakten in het Vondelpark in Amsterdam deze korte film om meer bewustzijn te creëren voor online haatberichten. "Veel mensen weten niet dat dit nog steeds aan de orde van de dag is". Klik hier voor de film.
• Daniel Lohues, Angst is mar veur eben, spiet is veur altied. Klik hier. Voor de songtekst: klik hier
• Joost Prinsen, Ben Ali Libi. Klik hier
• Michel Velleman (Groningen, 5 januari 1895 – Sobibór, 2 juli 1943) was een Nederlandse goochelaar en illusionist die optrad onder de artiestennaam Ben Ali Libi en tijdens de Tweede Wereldoorlog door de nazi’s is vermoord.Velleman is bekend geworden door het gedicht dat Willem Wilmink over hem heeft geschreven.
• Bram Vermeulen, De steen. Klik hier. Voor de songtekst: klik hier
• Hendrik Jan Bökkers, Verliefd op Jezus. Klik hier
• Harry Jekkers, Een man in de wolken: Een klassiek verhaal voor alle leeftijden over schoonheid en troost, bezit en bezwaar, geschreven door Koos Meinderts en gezongen door Harry Jekkers. Klik hier
• All that we share, Een ontroerende commercial van de Deense televisiezender TV2 Danmark waarin mensen bij elkaar worden geplaatst die in eerste instantie niets met elkaar gemeen lijken te hebben. Ze worden in hokjes geplaatst, zoals dat ook in het dagelijkse leven gebeurt. Met vragen als: ‘Wie was de clown van de klas?’, ‘Wie zijn stiefouders’, ‘Wie is er gepest?’, ‘Wie heeft er gepest?’ en ‘Wie is er verliefd?’ blijkt dat de diverse groep mensen veel meer gemeen heeft dan je in eerste instantie zou denken. klik hier

Voor kinderen

• Inspiratiekalender. Klik hier 
• Actualiteit. Klik hier
• Dierbare dingen: van huis meenemen
• Gedicht / haiku. Klik hier.
  Of gedicht met foto. Klik hier
• Mondiale verhalen/sprookjes. Klik hier 
• Digitale prentenboeken. Klik hier
• Droomverhalen: kinderen schrijven zelf
• Zinnige verhalen. Klik hier

Voorbeeld: Een mens waar de zon doorheen schijnt
Een kleine jongen kwam met zijn moeder langs een grote kathedraal. Hij keek omhoog en zei: “Kijk mama, die grote ramen zijn toch heel erg vies, die zien er echt niet zo mooi uit!” waarop de moeder hem meenam naar binnen. Daar waren de ramen die er van buiten grijs en vies uitzagen, opeens stralend licht in de prachtigste kleuren. De jongen was verbaasd en keek zijn ogen uit. Boven het altaar was een bijzonder mooi raam met veel heilige figuren. En door één figuur scheen net de zon, zodat die helder stralend oplichtte.
“Mama, wie is dat?” wilde de jongen weten. Z’n moeder antwoordde: “Dat is een heilige, de heilige Franciscus.” De jongen onthield dat goed.
Een paar dagen later vroeg de onderwijzer in school aan zijn leerlingen: “Wie kan mij zeggen wat een heilige is?” Grote stilte in de klas. Alleen de kleine jongen stak zijn vinger op en zei: “Ik weet het. Een heilige is een mens waar de zon doorheen schijnt!”

• Gebed (persoonlijk of formulier) Klik hier of door kinderen zelf uitgewerkt (evenals meditatieve gedachte)
• Aansprekende kindverhalen uit Eerste en Tweede Testament middels: kinderbijbel / DVD of diaklankbeeld. Klik hier
• Sleutelverhalen. Klik hier
• YouTube filmpjes
  • Pinguïns op Pachelbel. Klik hier
  • Michael Jackson, The earth song. Klik hier
  • Geboorte zeehond. Klik hier
  • WNF. Klik hier
  • WNF. Klik hier
  • Claudia de Breij, Mag ik dan bij jou. Klik hier
  • Diggy Dex, Morgen komt het goed. Klik hier of hier

Lessen levensbeschouwing

• Thema: vooroordelen/discriminatie(groep 7-8): De fietsendief. Klik hier
• Thema: geweld: Dutch children apologize for terrorism (groep 7-8): Klik hier
• Thema: 4/5 mei Jodenvervolging. Zeventien jaar zijn ze en smoorverliefd, Ellis Cohen Paraira en Bernie Spier. Vaak zitten ze op een bankje in Scheveningen. Zoenend, lachend en pratend. En dan moeten ze afscheid nemen. Want het is oorlog. ‘Als alle ellende voorbij is, zien we elkaar hier terug’, beloven ze elkaar. Ze spreken ook af een dagboek bij te houden. Na de oorlog wacht Ellis elke dinsdagmiddag op ‘hun’ bankje. Maar Bernie komt niet meer terug. Voor groep 7-8. Lees meer.

• Agora, Bildung. O.a. over het tegenwicht tegen de eenzijdigheid van het rekenen en taalonderwijs. 
• Biesta, Gert. over het prachtige risico van onderwijs. Mei 2014. Klik hier
• Bisschop Moller Stichting. Vormende identiteit. Over kernwaarden voor een katholieke school: spiritualiteit, subsidiariteit en solidariteit.
• Boonstra, Claire. Scholen kom uit de kramp, van Marijke de Vries (over de onderwijsvisie van Claire Boonstra). Klik hier
• Bregman, Rutger, Waarom vuilnismannen meer verdienen dan bankiers. Feb. 2015. Klik hier
• Bregman, Rutger. De wetenschap leert nu: beschaving is een veel dikkere laag dan gedacht. Over  interpretatie van het Milgram experiment Jan. 2017. Klik hier
• Bussemaker, Jet. De kunst van het opleiden. Maart 2015. Over o.m. het belang van Bildung in een snel veranderende wereld’. Klik hier
• Ephimenco, Sylvain. De islam is ook een politieke ideologie die geen vrede nastreeft. Jan. 2017. Klik hier
• Het kind, Inspiratie, legitimatie en verbinding. Klik hier
• Het Symfonieorkest: Stel je voor… Je geeft les op de basisschool. De buurt en alle ouders hebben een mening over vluchtelingen. Misschien komt er een azc in de wijk of nieuwe kinderen op school… Hoe behandel je dit onderwerp in de klas? Het Symfonieorkest wil leerkrachten hierbij helpen door middel van muzieklessen! Voor meer info klik hier. 
• Dasberg, Lea. Grootbrengen door klein te houden. Oktober 2003. Klik hier
• Klaas van Egmond, Over wat te doen als we het over ‘duurzame ontwikkeling’ hebben. Klik hier
• Grün, Anselm. Onderwijs gaat om bildung. Dat is wat school kan doen: jongeren “einbilden”. Hun persoon en leven vormen met beelden: “Wie geen beelden met zich meedraagt, zal ook geen gestalte aan de toekomst kunnen geven”. Klik hier
• Gunning Tex, Inspiratie en leiderschap in het onderwijs. Klik hier
• Mark Miras, Leerlingen zijn geen vat dat je moet vullen, je moet een vuur in ze ontsteken. Klik hier
• Simon Sinek, The golden circle. Klik hier of hier
• Johannes Visser, Hoe efficiëntie het risico uit het onderwijs haalt. Klik hier
• Winter de, Micha. Een lezing over onder meer de pedagogiek van de hoop. Motor goed onderwijs: hoop en perspectief. April 2012. Klik hier
• Winter de, Micha. Verbeter de wereld, begin bij de opvoeding: Klik hier of hier
• Winter de, Micha. De stadsschool: een remedie tegen segregatie. Feb. 2017. Klik hier
•  
• Ministerie van OCW over de maatschappelijke dialoog na te denken over het onderwijs van 2032. Klik hier
• Onderwijsraad, Essays over vorming in het onderwijs. Klik hier
• N.N., Monotheïstische religies: geopolitieke, economische of religieuze doelen? Klik hier

Dit inspirerende begeleidingsprogramma rond identiteitsontwikkeling is voor scholen met verschillende denominaties die in een fusie- of samenwerkingstraject zitten of dit al hebben doorlopen. Uitgangspunt is het werken aan een (brede) gemeenschappelijke visie met behoud van eigenheid. Een gratis intakegesprek bepaalt opzet, werkwijze en duur van dit maatwerktraject. 

Meer informatie/offerte/contact

Neemt u voor meer informatie en/of een offerte contact op met Bureau Professionalisering van Saxion Academie Pedagogiek en Onderwijs.

Spreken in teamverband over een complex en uitermate gevoelig thema als ‘katholiciteit’ is geen sinecure. Nog moeilijker wordt het wanneer een proces op scholen wordt gestart naar 'de waarde van werken aan katholieke / interconfessionele identiteit' en dit schoolbreed zichtbaar gemaakt moet worden in de onderwijspraktijk. Willen we dat dan nog? Kunnen we dat wel? Is onze achtergrond niet veel te verschillend? De afgelopen twee jaar is een werkmodel 'Madelaine in bloesemthee', met een eigentijdse kansrijke typering van katholiciteit, ontwikkeld en getest. Dit model, dat binnen twee workshops van 1.5 tot 2 uur gepresenteerd, ingeoefend en bereflecteerd wordt, is inmiddels opgenomen in het professionaliseringsaanbod van ons Expertisecentrum.

Meer informatie/offerte/contact

Neemt u voor meer informatie en/of het aanvragen van een offerte contact op met Bureau Professionalisering van de Academie Pedagogiek en Onderwijs.

Met een beproefd concept kunnen scholen opteren voor begeleiding in een volledig identiteitstraject. Vanuit een te ontwikkelen pedagogisch-maatschappelijke visie wordt een verbinding gelegd met een wenselijke levensbeschouwelijke visie, geworteld in de denominatie van de school. Van hieruit vindt implementatie plaats naar zichtbare identiteitsaspecten als dagopeningen, vieringen, omgaan met conflicten (pesten) etc. We maken gebruik van het hieronder beschreven instructiemodel.

Instructiemodel ‘Verankeren van identiteit’

Ontwikkeltraject

• Creëren van draagvlak en enthousiasme: d.m.v. de inspirerende workshop IN2IDENTITY (reflectie op beroepsidentiteit);
• werken aan een maatschappelijke en pedagogische/onderwijskundige visie. Resultaat: voorlopig identiteitsportret met uitgewerkte gemeenschappelijke waarden;
• werken aan smalle identiteitsaspecten of,
• werken aan levensbeschouwelijke waarden vanuit een denominatieve visie.

Vier stappen (toegepast op confessionele scholen): 

• Stap 1: Inventarisatie actualiteitswaarde katholieke/interconfessionele signatuur (waaronder presentatie van en reflectie op essentie van het Christendom in kindertaal middels workshop ‘Een dode en levende tak’).
• Stap 2: Uitingsvormen van katholiciteit/interconfessionalteit in verbinding: welke en waarom.
• Stap 3: Richtinggevende levensbeschouwelijke waarden vanuit diverse bronnen.
• Stap 4: Eigentijdse typering van ‘katholieke/interconfessionele identiteit’.

Verankering

Levend houden/verbreden/verdiepen van de visie door middel van systematische reflectie op beroepsidentiteit tijdens teamvergaderingen en studiedagen.

Resultaat

• Veelkleurig levensbeschouwelijk kunstwerk.
• Een team dat op enthousiaste wijze invulling geeft aan identiteitsontwikkeling.
• Leerkrachten die in staat zijn om op een geloofwaardige en inspirerende wijze aan een ouder uit te leggen wat katholiek of interconfessioneel is aan de school, of waaruit blijkt dat de school een katholieke of interconfessionele signatuur heeft.

Meer informatie/offerte/contact

Neemt u voor meer informatie en/of het aanvragen van een offerte contact op met Bureau Professionalisering, Academie Pedagogiek en Onderwijs.

Alle scholen voor primair onderwijs zijn verplicht onderwijs te geven in geestelijke stromingen. In dit document zijn de bouwstenen beschreven die het mogelijk maken op een eigentijdse, actief pluriforme en verbindende wijze kleur te geven aan dit leergebied. Tijdens deze interactieve workshop besteden we aandacht aan:

• Een typering van dit leergebied en een wenselijke grondhouding van waaruit dit leergebied kan worden vormgegeven.
• Voorbeelden van good practices, die op een voor leerkrachten en kinderen inspirerende manier laten zien hoe verbindingen tussen verschillende levensbeschouwingen kunnen worden gelegd. Deze zijn gebaseerd op een recent ontwikkeld en reeds uitgeprobeerd themamodel.
• Aanknopingspunten van dit leergebied voor HVO/GVO.

Meer informatie/offerte/contact

Neemt u voor meer informatie en/of het aanvragen van een offerte contact op met Bureau Professionalisering, Academie Pedagogiek en Onderwijs.

De post-hbo-opleiding Coördinator Identiteit leidt leerkrachten in het basisonderwijs op tot vakspecialist op het gebied van identiteit (vergelijkbaar met reken- en taalcoördinator).

De opleiding is bedoeld voor leraren (speciaal) basisonderwijs die identiteit een warm hart toedragen. Zij vinden het boeiend om inspirerende en deskundige hulp te geven bij identiteitsvragen van collega’s en stimuleren deze collega’s graag bij het initiëren van innovatieve ontwikkelingen op het gebied van identiteit en/of levensbeschouwing. Deze opleiding biedt het vakinhoudelijke en didactische repertoire dat hierbij past. Inmiddels is gebleken dat de opleiding ook voor (adjunct)directeuren meerwaarde genereert.

De opleiding Coördinator Identiteit is gevalideerd door de registercommissie en met 160 registeruren opgenomen in registerleraar.nl. Inmiddels is de opleiding ook landelijk geaccrediteerd. Het Centrum voor Post Initieel Onderwijs Nederland (CPION) heeft de opleiding coördinator identiteit opgenomen als Registeropleiding PHBO. 

Deze tweejarige opleiding is uniek in Nederland en bestaat uit 15 bijeenkomsten. De opleiding wordt afgesloten met de presentatie van een verbeteractie op de eigen school. De data en locatie worden in overleg met  u vastgesteld.

Een afgeronde opleiding kan toegang geven tot een LB-lerarenfunctie. Met het afronden van deze opleiding wordt dus voldaan aan de hbo+ eis met betrekking tot een specifiek en relevant domein.

De coördinatoren identiteit komen als follow-up van de coördinatorenopleiding jaarlijks drie keer bijeen tijdens intervisie- en supervisiebijeenkomsten.

Meer informatie Opleiding Coördinator Identiteit

Meer informatie of aanmelden?  Klik hier >>

Tijdens de studiedag wordt een inspirerend bezinningsproces in gang gezet over de wenselijke identiteit van uw school of van de aan uw stichting verbonden scholen. Centraal staat het ontwikkelen van een visiedocument rond identiteit, oftewel een identiteitsbeleidsparagraaf bij het strategisch beleidsplan. 

Deze dag is bedoeld voor schoolleiders en overige managementleden van Convent-scholen. Deze studiedag kan ook over twee verschillende dagdelen verspreid worden.

Meer informatie/offerte/contact

Neemt u voor meer informatie en/of het aanvragen van een offerte contact op met Bureau Professionalisering, Academie Pedagogiek en Onderwijs.