Vorig jaar hield de Tweede Kamer een internetconsultatie onder mkb-ondernemers naar de manier waarop zij regeldruk van de overheid ervaren. De uitkomsten gaven aanleiding tot verdiepend vervolgonderzoek. Deze opdracht vanuit de Tweede Kamer kwam te liggen bij Marjolein Stoeten en Lesley Fisscher. Samen met drie studenten van de opleiding HBO-Rechten voerden ze vanuit het Saxion-lectoraat Weerbare Democratie dit vervolgonderzoek uit.
Lesley Fisscher vertelt: “De hoeveelheid regels waarmee kleine en middelgrote ondernemers te maken hebben, kan remmend werken op hun bedrijfsactiviteiten en dat kan weer gevolgen hebben voor de continuïteit van de onderneming. Regeldruk kan zodoende ook een belemmerende factor zijn in het samenspel tussen overheid, markt en samenleving. Dat samenspel vormt min of meer de kern van het onderzoek en onderwijs vanuit het lectoraat Weerbare Democratie. Als de wetgever onvoldoende oog heeft voor de wijze waarop wetgeving in de praktijk uitpakt, dan heeft dit gevolgen voor het vertrouwen in de overheid en daarmee directe gevolgen voor de economie.
De hoeveelheid regels waarmee kleine en middelgrote ondernemers te maken hebben, kan remmend werken op hun bedrijfsactiviteiten en dat kan weer gevolgen hebben voor de continuïteit van de onderneming
De internetconsultatie vanuit de vaste Tweede Kamercommissie Economische Zaken en Klimaat, liet zien dat ondernemers vinden dat de regeldruk hoog is. Zij wezen bijvoorbeeld op ziekte van werknemers en ontslag. Zowel administratief als financieel vinden ze de regeldruk hoog. Wij kregen als lectoraat de opdracht om over de breedte van een aantal branches mkb’ers te bevragen over hoe zij in hun dagelijkse praktijk met regelgeving omgaan. We brachten met interviews de knelpunten in kaart, om echt verdiepend onderzoek te doen en door te kunnen vragen. Omdat we gebruik hebben gemaakt van een methodische aanpak, kunnen bijvoorbeeld brancheverenigingen er zelf aanvullend nog de diepte mee in.”
Het Saxion-onderzoek laat zien dat er veel onderwerpen zijn die voor regeldruk zorgen. Mkb’ers wijzen niet alleen op ziekteverzuim en ontslag van werknemers, maar bijvoorbeeld ook op onderwerpen als subsidies, bescherming van persoonsgegevens, overheidsvergunningen, verzekeringen en arbeidsomstandigheden. Mkb’ers noemen regels vaak ingewikkeld. Ook weten ze niet hoe ze zelf regels moeten uitvoeren of hoe de overheid wil dat ze regels uitvoeren. Dat maakt regels dan weer kostbaar, omdat ondernemers hiervoor expertise moeten inhuren. Marjolein: “Een mooi voorbeeld uit ons onderzoek is een mkb’er die zijn bedrijfspand wil verduurzamen en daarvoor 10.000 euro subsidie aan wil vragen. Hij belandt in een dermate ingewikkeld en tijdrovend proces, dat hij er voor moet kiezen een specialist in te huren. Die kost hem 5.000 euro. Als de ondernemer de betreffende subsidie wil innen, moet hij voor een bepaalde datum zonnepanelen plaatsen. Als door drukte de zonnepanelen niet op tijd op zijn gebouw liggen, vist hij na gedane investeringen alsnog achter het net. Het is een typisch voorbeeld van het verschil tussen bedachte regelingen en de vaak weerbarstige werkelijkheid.”
Ondernemers vinden sommige regels daarnaast ook onrechtvaardig en benadrukken dat er te veel risico’s bij hen liggen. Marjolein vervolgt: “Ondernemers zijn de eerste twee jaar zelf verantwoordelijk voor de kosten van zieke werknemers. Die kosten kunnen flink oplopen. Niet alleen moet het salaris doorbetaald worden, ook de Arbo-arts wordt ingeschakeld is er sprake van omzetverlies door minder menskracht. Ook bij kortdurende ziekte, kunnen de financiële gevolgen pittig zijn voor de mkb’er, terwijl deze hier niets aan kan doen. Als jouw chauffeur in zijn vrije tijd zijn enkel breekt op het voetbalveld, dan is dat voor rekening en risico van jou als werkgever. Je kunt je er tegen verzekeren, maar als je een beroep doet op die verzekering, gaat de premie omhoog. Een kleine ondernemer gaf aan zich niet te verzekeren voor ziekte van werknemers omdat premies zo hoog zijn. Als een werknemer dan ook echt ziek wordt, loopt de ondernemer het risico dat hij zijn bedrijf uiteindelijk moet sluiten omdat kosten niet zijn op te brengen.”
Ondernemers zijn de eerste twee jaar zelf verantwoordelijk voor de kosten van zieke werknemers. Die kosten kunnen flink oplopen.
Die kwetsbaarheid zit hem ook in het feit dat kleine ondernemers alles zelf moeten doen en niet terug kunnen vallen op specialisten als HR-medewerkers, fiscalisten en juristen die grote bedrijven in de eigen gelederen hebben. “Veel geïnterviewden gaven aan dat zij als mkb’er qua regelgeving langs dezelfde meetlat worden gelegd als grote bedrijven met bijvoorbeeld 30.000 werknemers. ‘Die jas past ons niet,’ vertelde een ondernemer me heel treffend,” aldus Lesley. “Een ondernemer vertelde over een ontslagprocedure die hij moest voeren omdat een werknemer na twee jaar dienstverband aantoonbaar niet goed functioneerde. Dit kostte hem ruim 40.000 euro. Daar zat, naast het doorlopende salaris, een bedrag van 25.000 euro aan externe advies- en begeleidingskosten in, om alles conform de regels uit te voeren. Dit soort dossiers kunnen een bedrijf, door die regeldruk, financieel in gevaar brengen.”
Acceptatie van regelgeving is er wel degelijk in het mkb, net als de bereidheid om aan regels te voldoen, vertellen de onderzoekers. Echter, om de ervaren regeldruk te verminderen, moet er wel wat gebeuren. Zo moeten ondernemers regels kunnen snappen. Het moet duidelijk zijn wat van hen wordt verwacht. Ook moeten ondernemers kunnen begrijpen waarom er regels zijn en waarom ze zinvol zijn. Ondernemers willen met vragen terecht kunnen bij de overheid en niet dat alle risico’s op hun eigen bordje belanden.
Marjolein: “Als het ondernemers niet duidelijk is welk doel een maatregel heeft, kan zo’n regel objectief misschien weinig druk veroorzaken, maar subjectief voor enorme ergernis zorgen. Wie lijstjes vol energiebesparende maatregelen moet invullen en daarbij ook aan moet geven of hij LED-verlichting in zijn vluchtroutebordjes heeft aangebracht, slaakt nog wel eens diepe zucht. Tegelijkertijd stelt hij zichzelf de vraag of die specifieke regel wel zoden aan de dijk zet, als het gaat om wat er wérkelijk nodig is op het gebied van duurzaamheid.”
Ook gebrek aan communicatie en specialistische hulp van overheden vormen volgens mkb’ers belemmerende factoren. Heldere communicatie kan bijdragen aan vermindering van ervaren regeldruk. Veel mkb’ers geven in het onderzoek aan beperkt gehoor te vinden bij bijvoorbeeld de Belastingtelefoon of de Autoriteit Persoonsgegevens. Er kan geen terugbelafspraak worden gemaakt, er is niet altijd een specialist aanwezig of men krijgt het advies ‘zelf maar even in de jurisprudentie te kijken,’ ook wanneer die er nog nauwelijks is, zoals in het geval van de nieuwe privacywetgeving. “Ondernemers begrijpen het belang van die wetgeving, willen aan de regels voldoen, maar vinden dat zij onvoldoende bij de overheid terecht kunnen met vragen,” vertelt Marjolein.
Lesley besluit: “Het onderzoeksrapport biedt de vaste commissie van Economische Zaken en Klimaat een flinke indicatie van wat er leeft bij mkb’ers en op welke onderwerpen regeldruk wordt ervaren. Er ligt nu een brief van de Tweede Kamer aan Staatssecretaris Mona Keijzer van Economische Zaken en Klimaat met verzoek op het rapport te reageren. Daarna wordt er in de vaste commissie verder over gesproken. We hopen dat ons onderzoek bijdraagt aan praktische oplossingen om regeldruk te verminderen.”
Mr. M.J. (Marjolein) Stoeten is jurist en is sinds 2014 als docent-onderzoeker verbonden aan Saxion, bij de opleiding HBO-Rechten (Academie Bestuur, Recht en Ruimte) en verbonden aan het lectoraat Weerbare Democratie.
Mr. L.A.D. (Lesley) Fisscher is jurist en sinds 2018 als docent-onderzoeker verbonden aan de opleiding HBO-Rechten (Academie Bestuur, Recht en Ruimte) en het lectoraat Weerbare Democratie. Verder is hij sinds 2014 als buitenpromovendus verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hier doet hij promotieonderzoek naar de methode Managerial Law in relatie tot het MKB.
Het onderzoek ’Ervaren regeldruk bij mkb-ondernemers: een onderzoek naar ervaren knelpunten en mogelijkheden tot vermindering van regeldruk’ werd uitgevoerd door Saxion, in opdracht van de Tweede Kamer der Staten Generaal, Dienst Analyse en Onderzoek.
