Al in 2011 begonnen enkele Saxion-onderzoekers met de ontwikkeling van SaXcell, een hoogwaardig cellulosevezel gemaakt van gerecycled katoen. Nu, bijna tien jaar later, zijn de onderzoekers ‘uitgeëxperimenteerd’ en betrekken ze een nieuwe productiefaciliteit in Enschede voor een tweejarige pilot. “Als je op eigen wijze afvalstromen wil omzetten in waardevolle grondstoffen, is dit heel belangrijk.”
SaXcell: een circulair proces van post-consumer textiel tot gerecycled textiel
SaXcell is officieel in 2015 opgericht door lector Ger Brinks, associate lector Gerrit Bouwhuis en docent/onderzoekers Henk Gooijer, Jens Oelerich en Pramod Agrawal van het lectoraat Smart & Functional Materials. Door middel van chemische recycling van huishoudelijke afvalkatoen produceren zij Saxion Cellulose, oftewel SaXcell. Sinds april dit jaar werken ze samen met afvalinzamelingsorganisatie Sympany, textielproducent WeVoTex en drie Turkse textielbedrijven: Ugurlular, Modeko en Selin Tekstil. Alle partijen zijn mede-eigenaar van SaXcell B.V. en elke aandeelhouder neemt een deel van de textielproductieketen voor zijn rekening. Samen creëren zij een circulair proces van post-consumer textiel tot gerecycled textiel.
Donderdag 9 april 2020, het is een belangrijke datum voor SaXcell. Op deze dag gaat de spin-off van Saxion een aandeelhoudersovereenkomst aan met een consortium van investeerders, waardoor de productie van de cellulosevezel de komende jaren daadwerkelijk gestalte kan gaan krijgen In een pilot plant in Enschede.
Bevestiging
WeVoTex, een van de partners van SaXcell, speelt een belangrijke rol in deze nieuwe ontwikkeling. Het is namelijk de Enschedese textielfabrikant die de vezel toont aan zakenrelaties in Turkije, drie textielbedrijven. Die hebben nog nooit zoiets gezien en hangen al snel aan de telefoon met SaXcell. “Het was volgens hen nog nooit eerder vertoond dat met huishoudelijk katoen zulke mooie vezels waren gemaakt”, vertelt Gerrit Bouwhuis, associate lector Sustainable & Functional Textiles en een van de oprichters van SaXcell. “Ze waren hartstikke blij en wilden direct met ons in zee. Zodoende zijn we partners geworden.”
Het is voor Gerrit en zijn collega’s de bevestiging van wat ze al vermoeden: ze hebben een hoogwaardige vezel ontwikkeld. En dus zijn ze uitgeëxperimenteerd op laboratoriumschaal. Het plan is daarom om in september 2020 een nieuwe productiefaciliteit te betrekken om in eerste instantie 100 kilo vezelpulp per dag te kunnen produceren, voor een pilotfase van twee jaar. “Wat je gaat doen is met andere apparatuur en hele andere aantallen werken. Dat moet je testen, want het risico is groot dat we tegen dingen aanlopen die we nog niet eerder hebben gezien.”
In eigen hand
De nieuwe, grotere locatie met bovendien eigen machines brengt veel voordelen met zich mee. “Tot nu toe moesten we altijd laboratoriumapparatuur van een ander bedrijf huren. Dat was kostbaar én er ging nogal wat tijd verloren, want je moest gewoon achter in de rij aansluiten. Vanaf september hebben we direct toegang tot eigen apparatuur en zo kunnen we niet alleen analytische testen doen, maar kunnen we ook de vezel verwerken tot een textielproduct. Dat hebben we nu geheel in eigen hand. Als je een bedrijf bent als SaXcell en op eigen wijze afvalstromen wil omzetten in waardevolle grondstoffen, is dat heel belangrijk.”
Dat is echt een proces geweest. We hebben een tijd lang moeten pionieren en telkens weer onze eigen mensen moeten uitleggen waarom het wel kon. Toen ze doorhadden dat ik niet ophield met zeuren, zijn we er echt mee bezig gegaan. En het eindresultaat is er.
Ook onderwijstechnisch is deze ontwikkeling interessant. “Je kunt studenten nu precies en in het groot laten zien hoe de verschillende processen werken. Dat hoeft niet meer door middel van plaatjes. Als je de apparatuur niet kunt zien en ruiken, blijft dat heel abstract voor een student. Je kunt nu alle stappen laten zien die in de textielindustrie plaatsvinden en dat is echt geweldig. Het mes snijdt dus aan twee kanten.”
Regiodeal
Als de pilotfase van twee jaar achter de rug is, hopen de onderzoekers een goed beeld te hebben van de productie van SaXcell op grotere schaal. Wat zijn de kosten? Wat is de kwaliteit? En het belangrijkste: kan er geld aan verdiend worden? “Dat rapport stellen we vervolgens beschikbaar aan de aandeelhouders. Vanuit de regiodeal moeten we bovendien een x aantal vezels produceren én prototypes leveren, die weer verwerkt worden door andere partners vanuit de regiodeal, zoals Enschede Textielstad.”
Wereldwijd de eerste
Inmiddels hebben al de nodige bekende merken contact gezocht met SaXcell om samen te werken. “We zijn nu goed aan het nadenken wat onze strategie wordt. We kunnen natuurlijk niet met allerlei concurrenten van elkaar in zee gaan. We moeten goed bedenken wie onze partners moeten worden aan de merkenkant. Moet dat een merk zijn of misschien toch een retailhuis? Daar gaan we ons de komende maanden over buigen.”
Die interesse is volgens Gerrit niet gek. SaXcell is een uniek concept. “Wij zijn, voor zover wij weten, de enige partij die volledig met afvalkatoen werkt. Er zijn natuurlijk genoeg andere partijen die hier ook mee werken, maar die mengen slechts een beperkte hoeveelheid door de materialen waarmee zij werken. Wij kunnen met recht zeggen dat wij wereldwijd de eerste partij zijn die erin geslaagd is om van huishoudelijk afvalkatoen een waardevol textielproduct te maken.”
Bewustwording
Met SaXcell hopen de Saxion-onderzoekers bij te dragen aan de verduurzaming van de zo vervuilende textielsector. Aan de techniek kan het in ieder geval niet meer liggen, maar er is nog wel een andere belangrijke horde die genomen moet worden. “De bewustwording in onze maatschappij moet nog plaatsvinden en daar zijn nog heel wat jaar voor nodig. Als ik ergens mag spreken, roep ik het altijd, maar eigenlijk zou iedereen het moeten uitdragen. Of je nou Gerrit Bouwhuis, Anka Mulder of de burgemeester van Enschede bent. Maar als je dit in de Primark verkondigt, kijken mensen je glazig aan. Zo van: waar heb je het over? Het probleem is zo opgelost als je alle kleding gewoon tien keer zo duur maakt. Mensen zullen zich echt nog steeds wel mooi kleden, maar je krijgt veel minder textielafval. Ze zullen hun kleding langer dragen. Fast fashion is echt een killer. Mensen dragen een t-shirt vijf keer en gooien het dan weg, omdat de kleur ze niet meer staat. Het is waanzin wat we met zijn allen aan het doen zijn.”
Toen Gerrit in 2011 begon met SaXcell en de ambitie uitsprak de textielindustrie te willen verduurzamen, reageerden collega’s allerminst enthousiast. “Ze zeiden: ‘Gerrit, dat kan toch niet.’ Ik had zoveel ervaring. Wist ik dan niet dat dat niet kon? Ze vroegen letterlijk of ik gek was geworden.” Maar anno 2020 speelt recycling een belangrijke rol in de textielindustrie. “En dat is echt een proces geweest. We hebben een tijd lang moeten pionieren en telkens weer onze eigen mensen moeten uitleggen waarom het wel kon. Toen ze doorhadden dat ik niet ophield met zeuren, zijn we er echt mee bezig gegaan. En het eindresultaat is er.”
