Met het Fieldlab GROZzerdam, dat onlangs werd gelanceerd, gaat Saxion de komende vier jaar in Deventer hard aan de slag met zorginnovatie. Jan Jukema en Bernadette Lohuis vertellen welke bijdrage Saxion, met samenwerkingspartners, gaat leveren in Deventer. Eerst in de wijken De Vijfhoek, Colmschate-Noord en –Zuid, daarna in de hele stad. “Met GROZ zetten we niet langer de Z van Ziekte voorop, maar de G van Gezondheid”, aldus Jan Jukema, lector Verpleegkunde.
Het zorgstelsel in Nederland staat onder grote druk. Het aantal oudere en kwetsbare inwoners neemt de komende decennia sterk toe, terwijl het aantal zorgprofessionals en mantelzorgers juist afneemt. De financiering van de zorg is sterk verzuild, onderliggende wet- en regelgeving lijken niet altijd meer toereikend om de vragen in de praktijk goed te beantwoorden. Het is een grote uitdaging de zorg toekomstbestendig te bemensen, te organiseren en te financieren. Dat vraagt om een nieuwe manier van kijken naar het brede terrein van de gezondheidszorg en de manier waarop structurele veranderingen vorm moeten krijgen. De verschillende Fieldlabs GROZzerdam, waarvan er nu enkele in Nederland operationeel zijn, spelen daarin een belangrijke rol.
In Deventer zijn de wijken De Vijfhoek, Colmschate-Noord en –Zuid koplopers. Ze zijn divers qua sociale samenstelling. We gaan er op een innovatieve manier werken aan het verbeteren van de gezondheid en het welzijn van wijkbewoners.
“Een Fieldlab GROZzerdam is een samenwerkingsverband van instellingen, het bedrijfsleven, het onderwijs, onderzoekers en burgers in een bepaalde wijk,” legt Bernadette Lohuis uit. Zij is als liaison-officer Health samen met Jan Jukema intensief betrokken bij het project. “In Deventer zijn de wijken De Vijfhoek, Colmschate-Noord en –Zuid geselecteerd. Ze zijn divers qua sociale samenstelling. We gaan er op een innovatie manier werken aan het verbeteren van de gezondheid en het welzijn van wijkbewoners. De nadruk ligt op preventie en positieve gezondheid, waarbij de gezondheidsverschillen tussen mensen met een verschillende sociale achtergrond bovendien verkleind moeten worden. We gaan aan de slag om succesvolle projecten zoals Hartzorg op Afstand structureel onderdeel te maken van de gezondheidszorg. Extramuralisering is één van de doelstellingen. Mensen gaan straks niet meer standaard voor alles naar het ziekenhuis”, legt Bernadette Lohuis uit.
Leefstijlverandering
In het Deventer Fieldlab draait het de komende jaren om experimenten en onderzoek. Bewoners werken aan leefstijlverandering en participeren in nieuwe initiatieven en samenwerkingsverbanden. Ook staat nieuwe samenwerking met het bedrijfsleven op de agenda. “Samen met gezondheidsprofessionals en burgers onderzoeken we of het structureel mogelijk is ouderen met dementie, die in een verpleeghuis wonen, wekelijks te laten bewegen bij sportclub Helios, wanneer dat straks weer op een veilige manier kan” vertelt Jan Jukema. “Niet als een op zichzelf staand, kortlopend project, maar als iets dat structureel geregeld en gefinancierd wordt. Dat vraagt om het ombuigen van verschillende geldstromen, die nu óf geoormerkt zijn voor langdurige zorg, ofwel als wmo-gelden versnipperd en ad hoc ingezet worden. Eigenlijk kijken we naar een nieuwe, slimme manier om gezondheid en welzijn te koppelen aan samenwerkingsverbanden in en rond een wijk. Wat we hier in Deventer leren, kan landelijk opgeschaald worden.”
Als iemand wekelijks van 100 naar 1000 meter wandelen gaat, dan is dat voor die persoon enorme winst. Zoiets willen we beter kunnen monitoren. Kengetallen zijn nu gericht op ziekte en groepsgemiddelden, niet op individuele gezondheidswinst.
Ook het meten van leefstijlverandering en gezondheidswinst hoort tot de nieuwe insteek in een GROZzerdam. Jukema: “Als iemand wekelijks van 100 naar 1000 meter wandelen gaat, dan is dat enorme winst. Zoiets willen we beter kunnen monitoren. Kengetallen zijn nu gericht op ziekte en groepsgemiddelden, niet op individuele gezondheidswinst. Daarin gaan we met doelgroepen in de wijken experimenteren. Over het definiëren van nieuwe uitkomstmaten rond gezondheid zoeken we samenwerking met het UMCG, TNO en het RIVM. Onderzoek doen met burgers, Citizen Science, is hierin essentieel. Samen met burgers gaan we nieuwe manieren ontwikkelen om gezondheidswinst te meten en patiënten met bepaalde aandoeningen te monitoren. Dat is niet alleen technisch ingewikkeld. Ook vragen rond privacy, veiligheid en eigenaarschap van data spelen een rol.”
Slimmer omgaan met wijklogistiek
“Slimmer omgaan met wijklogistiek, is één van de zaken die we gaan testen,” vervolgt Lohuis. “Nu rijden er in één wijk verschillende organisaties rond. Het ene busje brengt voeding, het andere medicijnen, een derde partij regelt personenvervoer. Dat is heel inefficiënt. We willen op een nieuwe manier naar logistiek en zorg kijken. Bij dat lopende onderzoek is het Saxion-lectoraat Social Work betrokken, samen met de Hogeschool Arnhem Nijmegen, zorginstelling Carinova en Post NL.”
Volgens Lohuis vraagt het denken over zorg en ziekte om een compleet nieuwe invalshoek: “We moeten onszelf niet langer als consument van de zorg zien, maar ook proactief met onze gezondheid aan de slag. Ook mensen die chronisch ziek zijn, kunnen door technologische oplossingen steeds beter blijven participeren in de samenleving, bijvoorbeeld doordat ze een kunst-alvleesklier dragen, een kastje dat hen gedurende de dag van insuline voorziet.”
De landelijke doelstellingen die rond de GROZzerdam-labs gedefinieerd zijn, hebben betrekking op leefstijl en leefomgeving, de juiste zorg op de juiste plek, mensen met een chronische ziekte en mensen met een vorm van dementie. Het Fieldlab GROZzerdam komt voort uit de gezamenlijke ambities van Saxion, de gemeente Deventer en de Provincie Overijssel: samen streven naar vitaal functionerende burgers, in een gezonde economie, met inzet van technologie. De komende vier jaar moeten alle experimenten en deelonderzoeken in de Deventer wijken resulteren in aanbevelingen voor het Ministerie van VWS. Doel is om tot structurele veranderingen in zorg en welzijn te komen. Nieuwe technologie, logistiek en onderliggende financiering moeten die kanteling mogelijk maken. “VWS erkent het belang van de GROZzerdammen, ook door ze in financiële zin substantieel te ondersteunen,” aldus Lohuis.
Groeimodel voor structurele verandering
Jan Jukema besluit: “Het Fieldlab GROZzerdam is een groeimodel en fungeert als onderdeel van de landelijke Kennis- en Innovatieagenda Gezondheid & Zorg voor de komende vier jaar. Dat is een starttermijn. De missies zijn gericht op de lange termijn. De BV Nederland maakt zich op voor de komende twee decennia. Het huidige zorgsysteem is niet meer houdbaar, dus moeten we tot slimmere oplossingen komen. Er gaat de komende jaren een totaal andere dynamiek ontstaan. De verhouding tussen overheid, burgers, zorgverzekeraars, zorginstellingen en het bedrijfsleven krijgt een nieuwe vorm. Het is mooi dat Saxion als regionale kennispartner bijdraagt om te onderzoeken hoe we die kanteling met het elkaar vorm kunnen geven. Deventer is een goede plek om met zo’n Fieldlab te starten. De stad staat bekend om zijn vele burgerinitiatieven en de manier waarop er al vanuit preventie gedacht wordt. Zorgverzekeraar Eno wil daarbij actief meedenken. Daarnaast kent Deventer een goed georganiseerd mkb met veel zorg-tech-bedrijven. Op hun beurt kunnen zij nieuwe businessmodellen ontwikkelen. Saxion kan vanuit deze ontwikkelingen haar bacheloronderwijs innoveren, nieuw masteronderwijs en in de nabije toekomst professional doctorates vormgeven. Saxion-studenten nemen vanuit allerlei opleidingen deel en bereiden zich voor op de toekomst waarin zij die nieuwe professionals zullen zijn.”
Foto's en beelden bij dit artikel zijn gemaakt voor de coronamaatregelen in werking zijn gesteld.
Sportclub Helios als voorbeeld
In deze coronatijd heeft sportclub Helios met Smart Solutions-studenten ingespeeld op bewonersvragen uit de wijk. Daar zijn nieuwe activiteiten en vormen van dienstverlening uitgekomen op het gebied van bewegen, voeding en vervoer. Het programma Frontberichten van BNN/VARA besteedde er aandacht aan. Vanaf 4:55 is Grace Bok van Helios aan het woord. Het vorige week verschenen TNO-rapport Lifestyle4You onderstreept het belang van een gezonde leefstijl en het opbouwen van een goede weerstand, met het oog op een virusinfectie als Covid19. Het GROZzerdam-project legt veel nadruk op het verbeteren van leefstijl.
Link naar de aflevering van Frontberichten