Gas Erop: hoe onderwijs en mkb samen de installatiebranche in Oost-Nederland klaarstomen voor de energietransitie
Hoe werk je met een warmtepomp en hoe gebruik je de nieuwste digitale meetapparatuur om een installatie in te meten? Met het project Gas Erop! krijgen technici in de regio “on the job” bijscholing om de snelle veranderingen in de energietransitie bij te kunnen benen. De eerste resultaten laten zien hoe het onderwijs en mkb in Oost-Nederland succesvol samenwerken om het gat kwalitatief en qua personeelscapaciteit te dichten. Het project wordt een blauwdruk voor de rest van Nederland.
Eigenlijk hebben installatiebedrijven in het mkb een dubbel probleem, vertelt Stephan Corporaal, die als lector Human Capital and Smart Industry aan het project verbonden is. Niet alleen is er een groot tekort aan technisch personeel. De ervaren vakkrachten die er wél zijn, kunnen geen dag gemist worden voor een bijscholing in hun snel veranderende vakgebied. Laat staan tien weken cursus volgen om nieuwe skills te leren. “Met ons onderzoeksproject Gas Erop! kiezen we voor een nieuwe aanpak. We brengen de kennis naar de bouwplaats. Dat doen we door zowel in Twente, als in de Achterhoek en de Regio Stedendriehoek breed samen te werken, vanuit het onderwijs en het mkb.”
Het bouwproject als leeromgeving
Een bouwproject wordt daarbij letterlijk een leeromgeving. Medewerkers maken in een traject van tien tot twintig weken deel uit van een learning community, legt Stephan uit. “We kiezen een concreet thema waarmee een bedrijf geholpen wil worden. Bijvoorbeeld het leren werken met een warmtepomp. Vervolgens gaan we wekelijks naar de bouwplaats. Zo staan we op de vroege maandagochtend met een team van zes tot acht medewerkers in de bouwkeet voor een inhoudelijke bijeenkomst. Elke week werken we aan de voortgang, we haken externe specialisten aan die uitleg geven, we bespreken de opdrachten, kijken welke vragen de medewerkers hebben en bepalen een verdiepende uitdaging voor de volgende week.”
We kiezen een concreet thema waarmee een bedrijf geholpen wil worden. Bijvoorbeeld het leren werken met een warmtepomp. Vervolgens gaan we wekelijks naar de bouwplaats. Zo staan we op de vroege maandagochtend met een team van zes tot acht medewerkers in de bouwkeet voor een inhoudelijke bijeenkomst.
Praktijkcasussen vertalen naar actueel onderwijs
In de learning community werken buiten- en binnendienstmedewerkers zij aan zij. Corporaal ziet grote voordelen om die twee bloedgroepen samen op te laten trekken: “Vaak is er de traditionele scheiding waarbij de binnendienst iets bedenkt, dat de buitendienst moet uitvoeren. Door professionals samen aan een opleidingstraject deel te laten nemen, leer je ze om gezamenlijk vanuit hun eigen kracht te laten denken. Niet vóór elkaar te denken. Dat werkt heel goed, zien we.” In elke learning community haken bovendien een docent en student aan. Die vertalen de praktijkcasussen naar actueel onderwijs, bijvoorbeeld voor Saxion-academie Building Business and Technology. “Die actuele casussen laten zien wat de uitdagingen en dilemma’s op de werkvloer zijn. Dat is ook belangrijk voor de branche, die op zijn beurt gebaat is bij een goede instroom van technisch afgestudeerden.”
Skillspaspoort
Een volgende stap is om alle opgedane technische kennis formeel vast te leggen, waarmee medewerkers hun technische skills aantoonbaar aan hun (digitale) cv of skillspaspoort kunnen toevoegen. “Maar zover zijn we nog niet. We helpen bedrijven nu eerst hun praktische problemen op te lossen. Het toekennen van microcredentials is een mooie inhoudelijke vervolgstap.”
Grote waardering op landelijk niveau
In Oost-Nederland is het aantal deelnemende installatiebedrijven zo groot geworden, dat het project in omvang is gegroeid. Inmiddels is er financiering om de learning communities de komende vier jaar in alle oostelijke regio’s vorm te geven. Ook op landelijk niveau is de waardering groot. “Doel van ons onderzoek is dat de tools en programma’s die we ontwikkelen straks landelijk overdraagbaar en toepasbaar zijn. De landelijke Topsector Energie ziet dit als een veelbelovende aanpak en juicht ons Gas Erop!-event toe. In verband met de coronamaatregelen hebben we dat verplaatst naar begin volgend jaar,” zegt de lector. “Maar we zetten nu echt stappen. Mkb’s horen al jaren dat ze zich op de energietransitie moeten voorbereiden, maar tot nu toe ontbrak het hen aan de handvatten.”
We zetten nu echt stappen. Mkb’s horen al jaren dat ze zich op de energietransitie moeten voorbereiden, maar tot nu toe ontbrak het hen aan de handvatten.
Toename in technische kennis
Naast een toename in technische kennis, ziet Stephan dat de learning communities een andere positieve uitwerking op de beroepsgroep hebben. “De samenwerking tussen binnen- en buitendienst verbetert en we merken dat mensen meer regie nemen over hun eigen leertraject. We werken in sprints, met reflectiemomenten. Het helpt medewerkers hun onbekendheid met nieuwe tools, maar ook met nieuwe manieren van samenwerken te overwinnen.”
Ontwikkelen on the job
De learning communities moeten bijdragen om bedrijven technisch personeel aan te trekken, te behouden en te laten ontwikkelen. “Dat is een uitdaging voor de branche. Bedrijven die hun medewerkers op deze manier de kans geven zich on the job te blijven ontwikkelen, hebben een voorsprong op anderen. Het maakt hen tot aantrekkelijke werkgevers. Door de intensieve samenwerking met alle onderwijs-geledingen in Oost-Nederland, van mbo tot universiteit, voedt de praktijk op zijn beurt het onderwijs dat nodig is om goede technische professionals te blijven afleveren.”
In het project werken de volgende partners samen: Universiteit Twente, Saxion Hogescholen, TechYourFuture, Hogeschool Windesheim, ROC van Twente; Wij Techniek, Techniek Nederland, ISSO, Stichting Pioneering, Installatiebedrijf van Dam, Alferink Installatietechniek, Geas Energiewacht, Nijhof Installatietechniek, Loohuis Installatietechnieken, Winkels Techniek, Engberink Technische Installaties, De Groot Installatiegroep, Pactum, Wassink Installatie en Wijco Technics.