Scheidingen waarbij ouders elkaar niet kunnen luchten of zien. Ze komen met enige regelmaat voor. Vaak zijn kinderen de dupe bij deze conflictscheidingen. Door een virtualrealitysimulatie in te zetten willen jeugdhulporganisaties ouders laten ervaren wat de impact van hun gedrag is op hun kinderen.
Astrid Altena, onderzoeker van het Saxion-lectoraat Social Work, wijdt haar postdoc onderzoek aan het ontwikkelen van een werkwijze waarmee jeugdhulpprofessionals Virtual Reality op een adequate en effectieve manier kunnen gebruiken in gesprekken met ouders die in een complexe scheiding verwikkeld zijn.
Levensecht
De virtualrealitybeelden zien er levensecht uit. Zodra gebruikers de bril opzetten, kijken ze door de ogen van een kind. Ze bevinden zich in een kamer waarin een moeder via de telefoon flink tekeer gaat tegen haar ex. Haar stem klinkt dichtbij. Als gebruiker kijk je tegen haar op, zoals ook een kind omhoog moet kijken om zijn of haar ouders te zien. “Zodra je de VR-bril opzet stap je in de wereld van het kind”, zegt Altena. “Het ziet er echt uit, maar het is ook heel confronterend. Je voelt het loyaliteitsconflict dat het kind ervaart. Veel ouders worden er echt door geraakt als ze dit zien.”
Hardnekkige problematiek
Het lectoraat werkt sinds september aan een onderzoek, waarin wordt onderzocht hoe Virtual Reality kan worden ingezet bij conflictscheidingen. Altena: “Binnen het lectoraat zijn we al een aantal jaar bezig met het thema conflictscheidingen. Dit vormt een groot maatschappelijk probleem. Ook hulpverleners zitten met hun handen in het haar hoe ze met deze hardnekkige problematiek om moeten gaan. Ouders zitten in een destructief patroon. Een conflictscheiding kan jaren duren. Dat heeft een enorme impact op de ontwikkeling van kinderen. Wij willen dat destructieve patroon daarom zo snel mogelijk doorbreken.”
Werkwijze ontwikkelen
De inzet van Virtual Reality moet daarbij helpen. Voormalig Saxion Masterstudent Claire Diets, werkzaam voor Jeugdbescherming Overijssel, ontwikkelde samen met Enliven Social Enterprise, jeugdhulporganisaties en ouders die in het verleden in een conflictscheiding zaten een VR-simulatie waarin het loyaliteitsconflict heel erg naar voren komt. De volgende stap is om Virtual Reality te integreren in het methodisch handelen van jeugdhulpprofessionals. De vraag is alleen hoe. “Met die vraag is Claire bij ons gekomen. Via regieorgaan SIA hebben we een subsidie gekregen om hier onderzoek naar te doen. De komende twee jaar willen we kijken hoe we Virtual Reality kunnen inbedden in de inhoud en structuur van het hulpverleningsproces. We willen een werkwijze ontwikkelen, waardoor professionals precies weten hoe het werkt en op welke manier ze Virtual Reality in kunnen zetten.”
VR-simulatie
Het gaat om een ontwerpgericht onderzoek waarin Saxion samenwerkt met Jeugdbescherming Overijssel, de jeugdzorgorganisaties Trias, Pactum, Jarabee en Enliven Social Enterprise. “Van elke deelnemende organisatie participeren een aantal professionals in een werkgroep”, zegt Altena. “Met de werkgroep wordt in leer- werkbijeenkomsten aan de hand van onderzoeksactiviteiten input verzameld voor de te ontwikkelen VR-werkwijze. De professionals experimenteren in de praktijk door de VR-simulatie in te zetten bij ouders die in een conflictscheiding zitten. Ze kijken hoe de VR-simulatie aanslaat, wat er gebeurt met ouders, ze voeren een gesprek over de VR-ervaring, maar kijken ook in welke fase van het hulptraject Virtual Reality het beste ingezet kan worden. We gaan onder andere observeren en hebben interviews met de professionals en ouders. Op basis daarvan kunnen we leren wat werkt en wat niet werkt. Gaandeweg proberen we zo informatie te verzamelen, om uiteindelijk tot een goede werkwijze te komen. De richting en invulling van die werkwijze moeten we met elkaar ontdekken.”
Zodra je de VR-bril opzet stap je in de wereld van het kind. Het ziet er echt uit, maar het is ook heel confronterend. Je voelt het loyaliteitsconflict dat het kind ervaart. Veel ouders worden er echt door geraakt als ze dit zien.
Geraakt
In aanloop naar het onderzoek deed master student Lieneke Rooiman al onderzoek naar de reactie van ouders op de virtualrealitysimulatie. “Daarbij heeft ze gewerkt met ouders die in het verleden in een conflictscheiding zaten. Sommigen van hen herkenden de situatie, werden er echt door geraakt. Een enkeling werd zelfs emotioneel. Ouders hebben vaak niet door dat ze hun kind beschadigen. Dat doen ze ook niet expres. Virtual Reality kan wel helpen bij de bewustwording dat het gedrag van ouders tijdens een conflictscheiding negatieve consequenties kan hebben voor een kind. Maar naast deze reacties waren er ook ouders die zich niet in de beelden konden herkennen, die zeiden ‘zo ging het bij ons thuis niet’. Er zijn ook veel verschillende soorten conflictscheidingen. In kan me voorstellen dat we in een later stadium naar meer simulaties gaan, zodat het meer gepersonaliseerd kan worden. Maar dat moeten we allemaal nog ontdekken.”
Hoge verwachtingen
Dat is echter toekomstmuziek. Voor de komende periode is het voor de onderzoekers zaak om vlieguren te maken en te experimenteren met de inzet van Virtual Reality, om van daaruit tot een werkwijze te komen. Dat is stap één. “Virtual Reality is een mooi middel om ouders de gevoelens van hun kind te laten ervaren. We hopen daarmee een andere snaar te raken dan in een gesprek. Maar de simulatie alleen is niet voldoende om tot een gedragsverandering bij ouders te komen. Er moet ook een gesprek volgen waarin een beweging in gang kan worden gezet. Het doel is om de situatie tussen ouders zo snel mogelijk te verbeteren. Ouders moeten bereid zijn naar zichzelf te kijken en anders met hun partner om te gaan, zodat het kind niet de dupe wordt. Vanuit het werkveld zijn de verwachtingen over deze vernieuwende werkwijze hoog. De komende jaren kijken we of we deze verwachting ook waar kunnen maken.”
