Duurzaamheid is voor Bastienne Bernasco geen discussiepunt meer: ‘Als studenten de urgentie zien, gaat de knop om’

Twee jaar geleden besloot Bastienne Bernasco dat ze haar leven in dienst wilde stellen van duurzaamheid. Een bewust besluit dat volgde op een steeds sterker gevoel dat zich de afgelopen jaren manifesteerde. Ook tijdens haar werk als docent en bij het ontwerpen van onderwijs voor de HBS. De module Good Food vormde één van de inspiratiebronnen om zich binnen Saxion volledig op duurzaamheid in onderwijs te richten, vertelt Bastienne. “Good Food ging over duurzame en gezonde voedselsystemen. In de zeven jaar die ik bij de module betrokken was, raakte ik geïnspireerd door onze bevlogen gastdocenten, door partners in het veld en door de gesprekken die we voerden met onze studenten. Op een gegeven moment krijg je een gevoel van urgentie dat het zo niet langer kan, met onze voedselconsumptie en de achterliggende systemen. Bij studenten merkte ik dat ze zich vaak nog niet bewust waren van het thema, maar dat ze er wel direct op aansloegen wanneer ze erdoor geraakt werden.”

Zwart op wit

Haar aarzeling om duurzaamheid te betrekken bij het onderwijs is al lang verdwenen, vertelt Bastienne. Die was er aanvankelijk wel: “Jarenlang leek duurzaamheid een politieke kwestie. Alsof je er een mening over kon hebben, er ook níet voor kon kiezen. Die maatschappelijke discussie hebben we gelukkig grotendeels achter ons gelaten. De klimaatrapporten van de wereldwijde ontwikkelingen schotelen ons de feiten zwart op wit voor. De situatie wordt steeds urgenter. Het is geen politiek meer, maar wetenschap. We hoeven niet bang te zijn onze studenten met ideeën over duurzaamheid te beïnvloeden. De wetenschappelijke feiten vertellen ons dat we anders moeten gaan leven. En als hbo vertaal je wetenschappelijke inzichten naar de praktijk. Het is eigenlijk heel duidelijk.”

Integraal onderdeel van het onderwijs

Als het gaat om die hbo-praktijk ziet Bastienne dagelijks kansen om duurzaamheid integraal onderdeel te laten zijn van het onderwijs. “Elk half jaar maak ik tijdens mijn lessen kennis met een nieuwe groep studenten. Elke keer start ik dan ook dat gesprek weer op.” Zijn studenten dan inmiddels niet zelf al intensief bezig met het thema? “Lang niet altijd. Ik merk dat ze er regelmatig voor het eerst over nadenken, omdat ze er nog niet eerder door getriggerd zijn. Uit hun eerlijke reflecties lees ik dat ze de duurzaamheidsdiscussie vaak nog niet scherp op het netvlies hebben. Wanneer ze de urgentie zien, gaat bij veel studenten de knop om. Ze willen er direct iets mee. Dat zag ik bij het vak Good Food ook gebeuren. Studenten zeiden dat ze anders boodschappen gingen doen, anders wilden koken, thuis het gesprek met hun ouders aangingen. Soms vinden ze het nog moeilijk om over hun afstuderen heen te kijken: hoe ze straks als professional met duurzaamheid in hun werk aan de slag gaan. En ik zie soms ook de verontwaardiging bij studenten. Dat het zó aan ze voorbij is gegaan.”

Het wood wide web als metafoor

Welk aspect van duurzaamheid staat dicht bij haarzelf? Bastienne: “Voedsel. Dat was voor mij de trigger om in mijn eigen tuin te gaan kijken naar de kwaliteit van de bodem, naar hoe planten en bomen groeien. Eigenlijk zit ik de laatste jaren steeds meer met mijn handen in de aarde. Net als mijn moeder dat deed. Ik vond het boek ‘Op zoek naar de Moederboom’ van Suzanne Simard ook zo prachtig. Zij schrijft over het wood wide web, waaruit blijkt dat bomen ondergronds met een web van wortels verbonden zijn, elkaar van voedingsstoffen voorzien. Ze concurreren niet, maar werken samen.”

Oplossingen die elkaar versterken

Het lijkt een metafoor voor de manier waarop oplossingen op het gebied van duurzaamheid elkaar versterken en aanvullen. Dat beaamt ze: “Er is niet één weg om tot een toekomstbestendige manier van leven te komen. Het zit ‘m juist in al die oplossingen, waarmee ook wij elkaar versterken en aanvullen. Suzanna Simard spreekt in haar boek over de Mother Tree, de Moederboom. De bron die het netwerk voedt. Die rol hebben we als docenten ook. Het is zo belangrijk dat we voortdurend met elkaar en met studenten het gesprek aangaan over klimaatverandering en de urgentie van duurzame oplossingen. Ook over de specifieke duurzame oplossingen die in onze branche en ons vakgebied ontwikkeld kunnen worden. En dat we ook afscheid durven nemen van principes en methoden die een negatieve impact hebben en duurzame oplossingen in de weg staan.”

De koffiebonen in de hotellobby

Dat vraagt om een compleet nieuwe kijk op het vakgebied waar studenten Hospitality Business en Tourism Management straks als professionals hun eerste schreden zetten. “De inkoper in het hotel zou veel meer met zijn voeten in de klei moeten staan, een transparant lijntje houden met de boer die het eten teelt en oogst. Pas dan begrijp je waarom een uitgeputte bodem of een gebrek aan water er voor zorgt dat de koffiebonen niet in een eindeloze en haast vanzelfsprekende stroom de weg naar de koffiemachine in de hotellobby kunnen vinden. Ook is het goed dat elke professional zich bewust is van de CO2-voetafdruk van zijn activiteiten. Het vraagt om smart solutions om die voetafdruk kleiner te maken.”

Het hbo als koploper

Duurzaam opleiden en consumeren zal ook de toerisme-sector een nieuw elan en ander gezicht geven, zegt Bastienne. “Misschien ben ik daar wel heel uitgesproken in, maar het hele toerisme moet veranderen. Je kunt echt niet meer voor een habbekrats de wereld overvliegen, omdat je het bijvoorbeeld zo leuk vindt om op Bali te gaan duiken.” Het vraagt om het stellen van fundamentele vragen over de behoefte die toerisme bevredigt, aldus Bastienne. “In het hbo zijn we de koplopers. We leiden jonge, innovatieve professionals op, die een slag in ons denken moeten ondersteunen. Kunnen we die behoefte aan verre reizen, nieuwe indrukken en ontspanning niet op een andere manier invullen? Misschien worden zij wel de experts in ontspanning, welzijn, betekenisvol en gelukkig leven. Deels met hulp van technologie, of juist in die interculturele ontmoetingen dichter bij huis. Met vluchtelingen, met internationale studenten. We zouden dat hele concept van reizen en beleven af moeten pellen en opnieuw opbouwen, met de elementen waar wij als mensen zo naar verlangen. Zonder dat we de aarde verder uitputten, maar met elkaar een gelukkig en betekenisvol leven blijven leiden.”

Duurzame beweging

Bastienne hoopt, samen met haar collega’s, studenten te blijven inspireren met onderwijs waarin duurzaamheid doorleefd, doorvoeld en doordacht wordt. “In het hbo, ook bij Saxion, moeten we met onze studenten werken aan een gastvrije houding, waarbij uiteindelijk elk bedrijf, elke politicus, burger en professional een goede rol heeft. Dat we allemaal verantwoordelijkheid kunnen nemen voor een duurzame wereld. Individueel, maar ook gezamenlijk. Nu ik in dit artikel apart geportretteerd word, voelt dat wat ongemakkelijk. Toen ik Green Ambassador werd, was mijn eerste vraag bij welke club ik me binnen Saxion aan mocht sluiten. Ik wil het zo graag samen doen. We hebben bij Saxion het Green Office. Ik zou zo graag zien dat dat echt een beweging wordt in onze hogeschool en tegen iedereen willen zeggen: verdiep je erin, lees en praat erover en doe mee. In die zin hoop ik dat dit artikel daar aan bij mag dragen.” 

Foto: Thomas Busschers