‘Mensenrechten zijn een rode draad in het werk van de social worker’

Er zit een geweldige gelaagdheid in hun project, zo blijkt uit het enthousiaste verhaal dat Lonneke, Marc en Patricia vertellen. Rond het thema Mensenrechten werken studenten van de Saxion-opleiding Social Work in acht weken, met oefensituaties, toe naar het moment waarop ze in een middelbare schoolklas als dialoogleider met leerlingen uit de derde klas in gesprek gaan. Over thema’s als racisme, discriminatie, lhbtiq+ en vluchtelingen. Deze eerstejaars Saxion-studenten worden daarin begeleid door tweedejaars studentcoaches, die op hun beurt weer intervisie krijgen van ouderejaars Social Work-studenten. Lonneke en Marc hadden het afgelopen jaar de rol om de intervisie te begeleiden. Het was een betaalde baan als student-assistent, waarin ze met Patricia en docent Leonie van Gent als docent ondersteunden. Een waardevolle samenwerking, concluderen Lonneke, Mark en Patricia.

Dialoog over mensenrechten

“Na onze ervaring als tweedejaars studentbegeleiders vroeg Patricia ons of we haar wilden helpen het project met Amnesty International verder te ontwikkelen,” vertelt Lonneke. “We werkten een half jaar aan het verbeteren van het concept en begeleidden het afgelopen jaar de nieuwe studentcoaches in hun rol. Daarbij hebben we ook een training voor hen ontwikkeld.” Net als ideeën en handvatten waarmee ze hun studenten konden begeleiden, vult Marc aan. “In intervisiebijeenkomsten keken we samen naar wat het betekende om elkaar te begeleiden, waar onze medestudenten in de praktijk tegenaan liepen of welke situaties juist goed uitpakten. Er gebeurt veel moois als je een dialoog aangaat over mensenrechten.”

Samenwerking met Amnesty International

Het thema staat al jaren hoog op de agenda, vertelt Patricia. “Binnen de Academie Mens en Maatschappij en dus bij onze opleiding Social Work. Hierdoor kwam ik in contact met een medewerker van Amnesty International. Samen zagen we mogelijkheden voor een project in het Saxion-onderwijs. In de eerste twee jaar hebben we dat goed inhoudelijk vorm kunnen geven. Zowel in de samenwerking tussen Amnesty en Saxion als met de middelbare scholen in Enschede. Komend studiejaar starten we met een aangepast curriculum en wordt het project juist gekoppeld aan het praktijkleren en het opdoen van stage-ervaring. Een nieuwe insteek dus.”

Racisme, discriminatie, lhbtiq+

Wat gebeurde er in het project precies rond de thema’s racisme, discriminatie, lhbtiq+ en vluchtelingen? Marc: “We gingen op verkenning binnen de referentiekaders die mensen hebben rond deze onderwerpen. Onze eerstejaars sloten hun oefenperiode af door een dialoog in een middelbare schoolklas te leiden. Doel was dat zij, maar ook hun tweedejaars begeleiders én natuurlijk de leerlingen zich bewust werden van de manier waarop ze bijvoorbeeld denken over een onderwerp als lhbtiq+. Dat ze er van allerlei kanten naar leerden kijken. In het begin merkte ik dat veel eerstejaars studenten niet wisten waar de afkorting voor stond. Vervolgens hadden ze een neutraal gevoel bij de belevingswereld van de doelgroep. Maar naarmate ze zich in het thema en de uitdagingen en het perspectief van lhbtiq+ers verdiepten, veranderde hun houding: als je ergens niet op tegen bent, is dat nog steeds iets anders dan dat je écht voelt en begrijpt welke benadering of aanpassingen mensen in een samenleving nodig hebben om zich een volwaardige deelnemer te voelen. Ik vond het supertof om, als begeleider, die verschuiving bij medestudenten te zien.”

Uitwisselen van standpunten

Als studentcoach, destijds in haar eerste jaar, vond Lonneke het ook nog best lastig om haar rol te vervullen, vertelt ze. “Bij het uitwisselen van standpunten, kon ik het vaak met iedereen wel eens zijn. Hoe voorkom je als dialoogleider dat het gesprek stilvalt? Voor mij werkte het goed om soms advocaat van de duivel te spelen, door er een ander perspectief bij te betrekken. Een beetje olie op het vuur gooien. Het hielp om het gesprek op gang te brengen. Die tip gaf ik ook weer door als begeleider van de studentcoaches in dit jaar. Verder draait het natuurlijk ook om het luisteren. Proberen te begrijpen wat de ander zegt. Dat is ook een belangrijk onderdeel van onze opleiding. Dat iedereen zijn plek en zijn verhaal mag hebben. Het zorgt voor sociale inclusie.”

Vluchtelingen

Het thema Mensenrechten komt in de hele opleiding Social Work aan bod, vertelt Patricia. Toch zorgde dit project ervoor dat dat veel eerder gebeurde. “Studenten gaan nu vanaf het eerste jaar actief met de thema’s aan de slag. We dagen ze direct uit om in hun dagelijks leven te onderzoeken wat de onderwerpen betekenen en hoe ze zichzelf ertoe verhouden. Een thema als vluchtelingen is de laatste jaren actueler dan ooit. Ook in de afgelopen weken weer. Net als het onderwerp lhbtiq+. Wat betekent het bijvoorbeeld als je het idee hebt dat je lichaam niet klopt met hoe je jezelf voelt? Door de lessen en opdrachten gaan studenten meer doorvoelen wat deze onderwerpen voor henzelf en voor anderen kunnen betekenen.”

Middelbare scholen

Patricia is blij met de samenwerking met Amnesty International, vervolgt ze: “De gespreksleiders van Amnesty organiseerden oefendialogen, waar alle eerstejaars twee keer aan deelnamen. Het zorgde ervoor dat ze goed voorbereid naar de dialogen op de middelbare scholen gingen. En Amnesty schreef al het materiaal dat de studentcoaches gebruikten bij de thema’s. De studentcoaches konden met hun vragen bij de gespreksleider van Amnesty terecht. Dat was erg waardevol.”

Dag van de Mensenrechten

Na de opdracht om het gesprek met middelbare scholieren te leiden, gingen de Social Work-studenten in de tweede periode van het semester aan de slag met het organiseren van een happening die op of rond de Dag van de Mensenrechten (10 december) plaatsvond, vertelt Patricia: “Onze eerstejaars gingen bijvoorbeeld naar de Voedselbank, of op straat de dialoog aan over mensenrechten. Ze plaatsten een kerstboom met wenskaarten op één van middelbare scholen.” In andere groepen was er aandacht voor eenzamen ouderen en asielzoekers.

Bevorderen van inclusie

“Je ziet dat mensenrechtenthema’s natuurlijk terugkomen in het contact dat social workers met cliënten hebben. Dat is een deel van hun werk. Maar een ander deel gaat over het bespreekbaar maken van ongelijkheid in de samenleving en het bevorderen van inclusie. Die taak krijgen social workers steeds meer in onze samenleving. Het vraagt een actieve houding van hen.” Dat activistische aspect krijgt dan ook nadrukkelijk aandacht in het profiel van de social workers, legt Patricia uit. Die twee aspecten, de dialoog en het activisme, zijn dan ook een prominent onderdeel van dit project. “Zo kunnen onze studenten zich op beide vlakken ontwikkelen en meebouwen aan een rechtvaardige en veilige wereld.”

Een ander perspectief aanreiken

Lonneke en Marc kunnen zich beiden voorstellen dat thema’s op het gebied van mensenrechten altijd een rol spelen in hun toekomstige werk als social worker. Lonneke: “Wanneer een cliënt een bepaalde mening over een maatschappelijke ontwikkeling of doelgroep heeft, kan ik hem of haar ook een ander perspectief aanreiken. Bijvoorbeeld als dat bijdraagt aan de plek die iemand kan en wil innemen in de wereld, aan iemands eigen ontwikkeling.” Mensenrechten zijn een rode draad, in het werk van de social worker, maar eigenlijk in het leven van ons allemaal, besluit Marc. Samen met Lonneke geeft hij het stokje door aan nieuwe studenten, die het project onder begeleiding van docenten samen met Amnesty weer verder gaan uitbouwen.

Fotografie: Thomas Busschers