Samen onderwijs maken: hoe Saxion Kwaliteitsgelden inzet

Om bij het begin te beginnen: waar ligt eigenlijk de oorsprong van de Kwaliteitsgelden? “Deze middelen zijn vrijgekomen na de afschaffing van de basisbeurs in 2015,” vertelt Hilde Heerink. “De basisbeurs werd toen omgezet in het leenstelsel voor studiefinanciering. OCW besloot vervolgens om de vrijgekomen middelen te investeren in de kwaliteit van het onderwijs. Waarna Saxion en andere hoger onderwijsinstellingen de vraag kregen om daarvoor een plan te maken.”

Hilde kijkt naast zich en pakt iets op van haar bureau. “Ik heb het plan nog altijd naast me liggen,” zegt ze lachend, en ze houdt een Saxion-groen document in beeld. “Het Saxion-plan Kwaliteitsafspraken is niet van mijn hand, maar ik was toen al wel betrokken vanuit een andere rol bij Bureau Bestuur. Dat was in 2019. In die tijd is het plan ook ontstaan, getiteld ‘Samen onderwijs maken’. De NVAO heeft het plan destijds getoetst en goedgekeurd, waarna definitief is besloten dat we de middelen elk jaar zouden krijgen. Vanaf dat moment besteden wij die middelen dus met het oog op de kwaliteit van ons onderwijs.”

Versterking

Hoewel de Kwaliteitsafspraken golden tot en met 2024, worden de middelen die daaruit zijn voortgevloeid nu structureel ieder jaar toegekend. Hogescholen hoeven daarvoor niet ieder jaar opnieuw een lijvig plan in te dienen. “Vanaf 2025 is het Saxion-plan Kwaliteitsafspraken afgerond,” licht Hilde verder toe. “Dat geldt ook voor de bijbehorende verantwoordingsafspraken. Maar de middelen die daaruit zijn voortgekomen blijft Saxion dus wel behouden. Ieder jaar ontvangen we een vast bedrag ten behoeve van de kwaliteit van het onderwijs.”

Bij het opstellen van het plan ‘Samen onderwijs maken’ in 2019, was er onder andere een actieve rol weggelegd voor de Centrale Medezeggenschapsraad (CMR). Bepaald werd dat drie thema’s in het plan centraal zouden staan: het versterken van projectonderwijs, het versterken van de digitale en fysieke leer- en toetsomgeving, én het versterken van studiebegeleiding. Aanvullend werd er bij deze thema’s ruimte gecreëerd voor studenteninitiatieven. “Onder de thema’s vallen negen verschillende voornemens,” zegt Hilde. “De thema’s zijn altijd leidend geweest in de wijze waarop we de middelen besteden.”

Zorg Innovatie Centra

Gevraagd naar wat kenmerkend is voor de manier waarop Saxion de Kwaliteitsgelden heeft besteed, reageert Hilde: “Bij ons stond de besteding in het teken van de onderwijsvisie. De Kwaliteitsgelden zijn een belangrijk middel geworden om die visie binnen de opleidingen te kunnen implementeren.” Binnen de onderwijsvisie wordt veel waarde gehecht aan wat Saxion ‘nieuw toekomstgericht onderwijs’ noemt. “Waar we vooral op hebben ingezet,” vervolgt Hilde, “is de versterking van het projectonderwijs, dat we dichter bij de beroepspraktijk wilden brengen. Elementen die vanuit de onderwijsvisie terechtkwamen in het plan voor de Kwaliteitsafspraken, zijn bijvoorbeeld interdisciplinair werken en het werken met thuisgroepen.”

Hoe breng je de praktijk dan precies dichterbij in kwalitatief hoogstaand onderwijs? Hilde wijst ter illustratie op zogenaamde ‘Zorg Innovatie Centra’, iets waaraan onder andere is bijgedragen door de Academie Gezondheidszorg (AGZ). Als we Frank Klein Overmeen, opleidingsmanager AGZ, hierover later benaderen, vertelt hij: “Afgelopen jaren ontstonden er landelijk steeds meer Zorg Innovatie Centra. In zo’n centrum werken studenten, professionals en onderzoekers samen aan uitdagende vraagstukken uit de praktijk. Studenten van de opleiding Verpleegkunde werken en leren in deze centra, binnen het zogenoemde ZIP-semester (Zorg Innovatie in de Praktijk, red.). Er zijn Kwaliteitsgelden ingezet op het begeleiden van studenten in deze centra. Daarmee kreeg de inbedding van praktijkervaring – op het snijvlak van onderwijs in het kader van innovatie en onderzoek – een waardevolle impuls.”

Active Learning Spaces

Het tweede thema dat centraal stond in het plan rondom de Kwaliteitsafspraken, is de digitale en fysieke leer- en toetsomgeving. “Daar hoorden grote projecten bij,” zegt Hilde. “Mijn collega Kris Achterkamp heeft die vanuit OSS gecoördineerd. Specifiek ging het dan bijvoorbeeld om de ondersteuning bij de implementatie van Brightspace, onze nieuwe digitale leeromgeving. Bij de fysieke leer- en toetsomgeving moet je denken aan labs of ‘huiskamers’ en de inrichting daarvan. Voor een groot deel is dit thema opgepakt in de centrale, gemeenschappelijke plannen die we hadden. Tegelijkertijd zetten academies ook geld in om extra ondersteuning te bieden, bijvoorbeeld voor Active Learning Spaces, een huiskamer of een andere ontmoetingsplek voor studenten.”

Een Active Learning Space is een flexibele, multifunctionele onderwijsruimte waarin ‘activerend onderwijs’ gegeven kan worden. “Ook het meubilair is flexibel,” vult Kris Achterkamp aan. “Met digitale middelen kan je bijvoorbeeld een gastdocent op afstand laten deelnemen. Saxion streeft actief onderwijs na, wat wil zeggen dat je als student aan de slag gaat en kennisoverdracht bijvoorbeeld via kennisclips plaatsvindt. Een Active Learning Space sluit hier goed op aan.”

Fysiek en digitaal

Ook in een lab kan projectonderwijs dichter bij de beroepspraktijk worden gebracht. Als je het hebt over een lab als fysieke leeromgeving, waar moet je dan concreet aan denken? “Het Nano-Forensisch Lab in Deventer is een voorbeeld dat gefinancierd is met kwaliteitsgelden,” zegt Kris. “In dit lab kunnen studenten kennismaken met geavanceerde (nano-)technologieën op het gebied van forensisch onderzoek. Deze technologieën en faciliteiten vind je niet ‘op de hoek van de straat’. Saxion biedt hiermee niet alleen onderzoekers, maar juist ook studenten een unieke omgeving. In labs wordt onderwijs ingeroosterd, en de faciliteiten staan daarbij voor de studenten tot hun beschikking. Op die manier brengen we bij het doen van toegepast onderzoek het werkveld heel dichtbij, onder andere op het gebied van sleuteltechnologieën.”

Digitalisering en de inzet van fysieke leeromgevingen gaan vaak hand in hand. “Door digitalisering wordt de fysieke leeromgeving ook anders gebruikt,” zegt Kris. “De nadruk ligt bijvoorbeeld meer op samenkomen en studentenwelzijn. Huiskamers en OTSWO's (Open Transparante Stimulerende Werk Omgeving, red.), die we met kwaliteitsgelden hebben gefinancierd, zijn hiervan duidelijke voorbeelden.” Daarnaast geeft Kris aan dat het bij digitalisering over meer gaat dan alleen een fijn werkend leer-managementsysteem. “Door de Kwaliteitsgelden hebben we de gewenste expertise en faciliteiten in huis kunnen halen,” zegt hij. “Hierdoor hebben we kwalitatief passende leermaterialen kunnen produceren en distribueren. Bijvoorbeeld door DIY-opnamestudio's in te richten, of – wanneer een andere insteek of kwaliteit wordt gevraagd – door de inzet van de Video Unit.” 

Studiebegeleiding naar de toekomst

Een ontmoetingsplek in de vorm van een huiskamer heeft veel te maken met de aandacht die Saxion heeft voor studentenwelzijn. Studiebegeleiding, het derde thema binnen het Saxion-plan voor Kwaliteitsafspraken, hangt hier ook nauw mee samen. Om uitval onder studenten te voorkomen – bijvoorbeeld vanwege stress of teruglopende studieresultaten – is de beschikbaarheid van begeleiding tijdens de studie essentieel. In de Kwaliteitsafspraken heeft Saxion in dit verband verschillende doelgroepen benoemd. “Zoals afstudeerders,” zegt Hilde. “Of langstudeerders, eerstejaars studenten en doorstromers vanuit het mbo. Op die doelgroepen wordt extra gefocust. Daarbij kun je denken aan groepsgewijs afstuderen, extra begeleiding van langstudeerders of een studiemaatje voor nieuwe studenten. We zagen in de looptijd van de Kwaliteitsafspraken dat de behoefte aan inzet op studiebegeleiding en studentenwelzijn toenam.”

Mede dankzij de Kwaliteitsgelden heeft de onderwijsvisie van Saxion verder vorm kunnen krijgen in de praktijk. Ook de komende jaren zal er onverminderd aandacht zijn voor de thema’s die in het plan ‘Samen onderwijs maken’ zijn gedefinieerd. Op naar een toekomst met nog sterker projectonderwijs, studieomgevingen waarin studenten zich thuis voelen en volop begeleiding richting de werkpraktijk.

Dit artikel is onderdeel van een tweeluik over de Kwaliteitsafspraken en de NPO-gelden. Het artikel over de NPO-gelden verschijnt dinsdag 8 april 2025.

Fotografie: Thomas Busschers