Samenwerkingskracht Mantelzorgers: een ontwerpend onderzoek

Mantelzorgers zijn mensen die langdurig (minimaal 3 maanden, of minstens 8 uur per week) en onbetaald zorgen voor een familielid, vriend, buur of kennis met een zorg of ondersteuningsvraag. Zij bieden ondersteuning op verschillende vlakken, zoals persoonlijke verzorging, huishoudelijke taken, administratie, en emotionele, cognitieve, materiele, praktische en sociale steun (Hendrix, 2018). Vaak is de mantelzorger nauw betrokken bij het leven van degene voor wie ze zorgen, en vervullen ze een cruciale rol in het verbeteren van de levenskwaliteit van mensen met een zorg of ondersteuningsvraag.

Een derde van de Nederlandse bevolking verleent mantelzorg. Het gaat om mensen met verschillende leeftijden, werk en leef contexten en achtergronden (opleiding, gezinssamenstelling, cultuur). De problematiek van degene voor wie zij zorgen ligt sterk uiteen. Het varieert van zorg voor mensen die leven met (beginnende) dementie tot zorg voor mensen die vooral in geestelijke en/of lichamelijke zin afhankelijk zijn van anderen. De komende jaren stijgt het aantal oudere mensen en het aantal mensen dat kan werken neemt af. Dit heeft invloed op arbeid en het verlenen van mantelzorg (Raiber, 2024). Het aantal zorgprofessionals en zorgvrijwilligers neemt de komende jaren verder ook af, dit betekent een hogere druk op de mantelzorgers.

In Twente is mantelzorg een essentieel onderdeel van de cultuur en zorginfrastructuur, waarbij families en gemeenschappen zich inzetten om ondersteuning te bieden aan hun naasten. Ook in Twente staat het mantelzorgpotentieel onder druk door vergrijzing, individualisering, arbeidsparticipatie, veranderingen in familiedynamiek en sociale structuren en gezondheidsfactoren. Daarentegen zien we dat inwoners tot op hogere leeftijd gezond blijven wat mogelijk weer een positief effect op het mantelzorgpotentieel heeft. In het Regiobeeld Twente (2023) is te zien dat het tekort aan personeel in zorg en welzijn stijgt van 3.1% in 2021 naar 5.2% in 2030. Het mantelzorgpotentieel (50 tot 64-jarigen) daalt in de periode van 2023-2040 naar schatting van 8.5% naar 3.6%. Een stijging van het aantal mensen met dementie en andere gezondheidsproblemen gerelateerd aan het ouder worden, doet een extra beroep op inzet van mantelzorgers. Daarnaast zijn ziekenhuisopnames steeds korter en wordt het aantal verpleeghuisbedden niet uitgebreid, wat maakt dat mensen langer thuis wonen met een complexere zorgvraag. Mantelzorgers van mensen met dementie zijn gemiddeld 64 jaar. 47% is gepensioneerd, 43% heeft een baan.

Werkende mantelzorgers zijn gemiddeld 56 jaar oud, verlenen gemiddeld 15 uur per week mantelzorg en vaak is de naaste met dementie een (schoon)ouder van de mantelzorger. Het aantal zorguren neemt toe, 62% vindt werk of andere activiteiten moeilijk te combineren met mantelzorg (Dementiemonitor 2022, Alzheimer Nederland).

Mantelzorgen kan concurreren met werk en dit kan negatieve gevolgen hebben voor de werkgelegenheid en uit onderzoek blijkt dat er diverse negatieve gevolgen zijn op het uitoefenen van betaald werk (Raiber, 2024). De werkgever heeft een belangrijke rol om de groeiende groep werkende mantelzorgers te ondersteunen zodat het arbeidspotentieel niet verloren gaat. Als mantelzorgers kunnen zorgen, kunnen ouderen langer in hun eigen omgeving blijven wonen.

De centrale vraag in dit onderzoek is: Hoe kan de samenwerkingskracht tussen werkende mantelzorgers onderling worden versterkt en tussen mantelzorgers en hun werkgevers en welke ondersteuning is daarvoor passend?

Op basis van de uitkomsten van dit onderzoek willen we bijdragen aan de ondersteuning van mantelzorgers die zij nodig hebben op het gebied van samenwerkingskracht. Deze ondersteuning zou uiteindelijk kunnen bijdragen aan de gezondheid en het welzijn van mantelzorgers.

Projectresultaat

• Scoping review naar o.a. best practices voor ondersteuning van mantelzorgers.
• Rapport met bestaande tools en interventies die de samenwerkingskracht tussen mantelzorgers helpen te vergroten.
• Rapport met behoeftenonderzoek onder mantelzorgers over de ervaringen en behoeften tot onderlinge verbinding en ondersteuning.
• Advies over de mogelijkheid en de vorm van ondersteuning voor mantelzorgers en de mogelijke rol van de collega's en werkgever in het versterken van samenwerkingskracht.

Financiering

Het project wordt gesubsidieerd vanuit de Regio Deal Twente.