De invloed van Artificiële Intelligentie en automatisering op de arbeidsmarkt

Lonneke: “Hey SIRI, zet in agenda morgenochtend 10 uur afspraak met Ellen van den Berg, afstemmen Versnellingsplan.”
SIRI: “Oke, ik heb je afspraak aangemaakt voor morgen. Zal ik dit inplannen?”

Lonneke: “Bevestig”

Wellicht heb je naast de interactie met een virtuele assistent zoals SIRI ook weleens een melding van je bank gekregen met de vraag of jij een bepaalde uitgave wel hebt gedaan? Of heb je op een website in een chatvenster je vraag bij een ‘medewerker’ neergelegd? Of hebben Spotify of Netflix jou weleens een selectie van films en albums speciaal voor jou aangeboden? 
Artificiële Intelligentie (AI) wordt meer en meer gebruikt in het dagelijkse leven. Alles wordt intelligenter, binnenkort zijn er niet alleen smart phones, maar ook smart homes, smart factories en smart cities. Tegenwoordig wordt 70% van de financiële transacties door algoritmes uitgevoerd (Helbing et al, 2015). AI draagt bij aan het automatiseren van data-analyse, maar leert ook van zijn ervaringen, waardoor het zichzelf blijft ontwikkelen. Automatisering neemt steeds meer taken over die eerder uitgevoerd werden door mensen.

Taken die vroeger nooit overgenomen hadden kunnen worden, maar waarbij het nu steeds aantrekkelijker wordt door technologische ontwikkelingen, stijgende loonkosten en dalende materiaalkosten. Het bovenstaande gaat veranderingen teweegbrengen op de arbeidsmarkt. De voorspellingen verschillen van bron tot bron, maar grofweg worden in de komende 10 tot 20 jaar de helft van alle banen bedreigt door algoritmes (Helbing et al, 2015). Maar moeten we dit nu zien als een gevaar of kans?

Technologische ontwikkelingen op de arbeidsmarkt
Veel hedendaagse ontwikkelingen hebben hun oorsprong in decennialang onderzoek. We zien het al vele jaren ontstaan en aankomen. Dus het zal wel allemaal wel niet zo snel gaan toch? Twee woorden zijn in dit geval interessant, namelijk ‘exponentieel’ en ‘versnellen’. Kijk bijvoorbeeld maar eens naar het beschikbaar worden van de eerste auto’s voor de gemiddelde New Yorkse inwoner. Hieronder zie je New York in 1908 en 1913. Vind jij de auto in 1908? Of het paard in 1913?

Ook de ontwikkeling van AI en automatisatie gaat hard, zie Grafiek 1 hieronder. Automatisatie laat niet alleen banen verdwijnen, maar kan het aantal banen ook laten groeien (Servoz, 2019). Cedefop, The European Centre for the Development of Vocational Training, verwacht dat tussen 2016 en 2030 er wereldwijd meer dan 151 miljoen banen ontstaan in de IT-sector, waarvan er 10% bestaat uit ‘nieuwe banen’. Ook in de traditionele industrieën zullen veranderingen zijn. Simpel gezegd, zal er een reorganisatie plaatsvinden tussen werknemers en machines. Dit hoeft niet negatief te zijn. Met het juiste type ondersteuning om de verandering te ondergaan, kunnen de verantwoordelijkheden van werknemers vergroot worden en kan tevens de kwaliteit van het werk verhoogd worden.

De banen die overgenomen kunnen worden door automatisatie, zijn de banen die vragen om lage- of gemiddelde vaardigheden. AI daarentegen kan ook banen vervangen die vragen om complexe vaardigheden. Wat zijn enkele banen die het meeste risico lopen om vervangen te worden? Dat zijn bijvoorbeeld (data) administratie, klantenservice diensten, caissières en belastingadviseurs (Servoz, 2019). Kijk in figuur 1 hieronder om te zien hoe groot de automatiseringsdreiging in jouw sector is (in de US). Hoe groter de stip, hoe meer werk er in die sector is. Hoe groen/blauwer de stip, hoe groter de kans is dat het werk geautomatiseerd wordt.

Het is nog niet duidelijk of de invloed van automatisatie en AI op de arbeidsmarkt significant gaat verschillen van voorgaande periodes van automatisatie. Er zijn 5 factoren die invloed hebben op de mate en snelheid van adoptie (Servoz, 2019):

• Technische haalbaarheid
• Kosten van het ontwikkelen en uitvoeren van de oplossing
• Dynamiek van de arbeidsmarkt
• Economische voordelen
• Regelgeving en sociale acceptatie

Door de verandering in gevraagde vaardigheden wordt er ook iets anders van het onderwijs gevraagd. Sommige banen kunnen gaan verdwijnen, maar werk wordt belangrijker dan ooit, alleen anders georganiseerd. Nieuwe manier van denken ontstaan op digitale platforms en in een collaboratieve economie, waarbij er meer parttimers, zelfstandigen en freelancers zijn. Het bedrijfsleven verwacht van onderwijsinstellingen dat zij sneller en flexibeler vaardigheden aanleren die nodig zijn in nieuwe beroepen. Maar wat betekent dit nou voor het onderwijs? Zijn onderwijssystemen geschikt om mensen voor te bereiden voor regelmatige, snelle veranderingen in het werk? Hoe kunnen we zorgen dat de aansluiting op de digitale arbeidsmarkt voor afgestudeerden goed is, nu en straks? Dit zijn vragen waarop wij een antwoord gaan zoeken.

Bronnen
Helbing, D., Frey, B.S., Gigerenzer, G., Hafen, E., Hagner, M., Hofstetter, Y, van den Hoven, J., Zicari, R.V. and Zwitter, A. (2017). ‘Will democracy survive big data and artificial intelligence?’ Scientific American, 25 February. Verkregen van: https://www.scientificamerican.com/article/will-democracy-survive-big-data-andartificial-intelligence/ (op 20 juni 2019).
Servoz, M. (2019). The future of work? Work of the future! On how artificial intelligence, robotics and automation are transforming jobs and the economy in Europe. Verkregen van: https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/news/future-work-work-future (op 20 juni 2019).
HelonIQ (2018). Education in 2030. Five scenario’s for the future of learning and development. Verkregen van: https://www.holoniq.com/2030/ (op 20 juni 2019).