100 jaar Hoger Textielonderwijs in Enschede: textiel als primaire levensbehoefte

“Vergis je niet hè, de textiel is nog altijd een groeiende industrie.” Aan het woord is Marie Anne Roozen, voorzitter van Stichting De Maere. De stichting is als het ware de cultuurbewaker van het textielonderwijs in Enschede. “We zijn 70 jaar geleden door fabriekseigenaren en de gemeente Enschede opgericht om het textielonderwijs te bevorderen.” Een nobele taak, vindt Roozen. “Want Saxion heeft de enige textieltechnologische opleiding in Nederland. Na de zeevaartopleiding in Vlissingen is het zelfs de oudste hbo-opleiding van het land.”

Roozen noemt textiel een primaire levensbehoefte. Dagelijks komt iedereen ermee in aanraking. Het is overal om ons heen. “Bij textiel wordt vaak direct aan kleding gedacht”, zegt Roozen. “Maar het is veel meer dan dat. We slapen eronder. Lopen erop. Het wordt in woningen gebruikt als isolatie, maar ook als dijkversteviging. Het is een van de grootste branches ter wereld.”

De Hogere Textielschool zag op 17 juni 1918 het levenslicht. Tot die tijd was er al wel een textielschool in Enschede, maar dat was middelbaar beroepsonderwijs. Het textielonderwijs sloeg aan en beleefde met name na de Tweede Wereldoorlog een dynamische ontwikkeling. Nederland begon aan de wederopbouw en de textielindustrie groeide mee. Daardoor nam het aantal studenten aan de Hogere Textielschool in rap tempo toe. Er werden verschillende opdrachten voor het bedrijfsleven uitgevoerd. Met Chinezen en Indonesiërs werden zelfs de eerste internationale studenten verwelkomd. Maar toen de textielindustrie in de problemen kwam, daalde ook het aantal leerlingen in het textielonderwijs. Sinds de jaren tachtig nam het aantal studenten echter weer toe, mede door de toevoeging van mode aan de opleiding.

De textielopleiding uit de beginjaren lijkt echter nog maar weinig op de huidige opleiding Fashion & Textile Technologies. Het vak van de textieltechnicus is veranderd. Roozen weet het als geen ander. Vijftig jaar geleden studeerde ze zelf in Enschede. “Wij leerden destijds echt de basis. Het spinnen, weven, verven, drukken et cetera. Het was nog niet onderzoekgericht. Dat is nu totaal anders.” De woorden van Roozen worden beaamt door Sacha Tournier, manager van de opleiding Fashion & Textile Technologies. “Van een praktijkgerichte textielprofessional is de textieltechnicus gegroeid naar een innovatieve professional die heel nauw samenwerkt met het werkveld. We leiden onze studenten op om met oplossingen te komen voor de problemen waar we in onze branche tegenaan lopen.”

Dat betekent echter niet dat de studenten tegenwoordig niet meer achter het weefgetouw staan. Tournier: “Nog steeds leren ze bij ons de basis van hoe een vezel in elkaar zit. Die praktijkkennis moeten ze hebben. Die kan je maar op een manier opdoen en dat is door het te ervaren. Daarom hebben we op de opleiding nog steeds weefgetouwen en breimachines staan. Daar moeten de studenten ook echt dingen op maken. Je moet weten hoe bepaalde producten in elkaar zitten.”  

Voorloper

De Hogere Textielschool is een van de voorlopers van wat nu Saxion is. De herinneringen aan de school zijn ook nog springlevend. Wie bij Saxion de hoofduitgang uitkomt, richting de Van Galenstraat loopt en naar rechts kijkt, ziet het gebouw van de Hoge Textielschool nog staan. Tegenwoordig is het een van de locaties van het ROC van Twente. Het luistert naar de naam De Maere en werd bij de opening in 1922 vernoemd naar Charles Louis de Maere, een Belg die na de scheiding van de Nederlanden zijn bontweverij verplaatste naar Nederland. Hij speelde een belangrijke rol in de verbetering en scholing binnen de textielindustrie.

Een deur verder, in het Saxion-gebouw Epy Drost werken de studenten van de opleiding Fashion & Textile Technologies tegenwoordig aan hun toekomst. Het gebouw heeft van buiten een futuristische aanblik. Heel wat anders dan het monumentale De Maere. Het contrast tussen het moderne en klassieke gebouw staat synoniem voor de vlucht die de textielbranche en -onderwijs in honderd jaar hebben gemaakt. Van traditioneel naar vooruitstrevend. “De branche heeft zich heel erg ontwikkeld”, zegt Tournier. “De traditionele textielbranche met veel spinnerijen, weverijen en breierijen ging ten onder. Maar er ontstonden ook nieuwe markten. TenCate is daar goed op ingesprongen door heel innovatief te werk te gaan. Zij hebben nog altijd oude weefgetouwen staan, maar daar worden tegenwoordig doeken op geweven van ontzettend technische materialen. Deze worden gebruikt in onder meer brandweer- of politiepakken en kogelwerende vesten. De ontwikkeling die TenCate heeft doorgemaakt is exemplarisch voor wat ook met de opleiding is gebeurd. We zijn met de tijd meegegaan. Het ontwikkelen van nieuwe materialen of nieuwe combinaties van materialen en technieken is veel belangrijker geworden. Daar is veel kennis voor nodig, die kunnen studenten bij ons opdoen. Vier jaar geleden zijn we daarom zelfs begonnen met een masterstudie.”

Duurzaam

Marie Anne Roozen gaf het al aan. De textielprofessional is minder praktijkgericht bezig dan in de beginjaren. Het onderwijs is onderzoekgericht geworden. Studenten werken aan nieuwe producten en slimme oplossingen. Daarbij is er veel oog voor duurzaamheid. “Als eerste opleiding binnen Saxion hebben we ook drie van de vijf sterren voor de certificering Duurzaam Hoger Onderwijs”, geeft Tournier aan. Niet voor niets luidt de visie van de opleiding ‘Together with our worldwide partners we educate students in fashion and textiles, who make brave choices for a fair and clean industry’. “Textielonderwijs is veel meer dan mode en kleding”, zegt Raimond Bartelink, directeur van de Academie Creatieve Technologie waar onder meer de opleiding Fashion & Textile Technologies onder valt. “Het gaat steeds meer over duurzaamheid en recycling van gebruikte materialen. Het onderwijs gaat daar ook naartoe. We doen steeds meer onderzoek op het gebied van duurzaamheid en krijgen daar ook veel vragen over vanuit het bedrijfsleven.”

Toekomst

Het textielonderwijs heeft zich door de jaren heen flink ontwikkeld. Soms noodgedwongen omdat de tijdgeest daarom vroeg. De laatste jaren toont Saxion zich ook als vooruitstrevend kenniscentrum, waar de professional van morgen wordt opgeleid tot een allround textieltechnicus. Hoe de toekomst eruit ziet? Tournier: “Daar zitten we al middenin. Wel denk ik dat studenten nog positief kritischer naar de producten zullen kijken die ze af gaan leveren. Ze zullen bovendien steeds meer hun eigen studie vorm gaan geven. Daarmee zal ook de rol van de docent veranderen: van een expert die alle wijsheid in pacht heeft, wordt het een coachende expert die studenten helpt om zelf de antwoorden te zoeken. Studenten zullen de basiskennis meekrijgen, om vervolgens samen met het lectoraat of het bedrijfsleven met beroepsgerichte, uitdagende opdrachten aan de slag te gaan.  Door die samenwerking verwacht ik dat studenten in de toekomst nog beter voorbereid zullen zijn voor het bedrijfsleven.”

Bartelink vult haar aan: “In de toekomst zullen we nog meer de verbinding met het bedrijfsleven zoeken en zal het doen van onderzoek een nog belangrijkere rol gaan spelen binnen de opleiding. Er zijn ontzettend veel mogelijkheden. Bovendien verwacht ik dat de student steeds minder ééndimensionaal wordt opgeleid. De textielbranche is een diverse markt. De producten die worden ontwikkeld zijn zo breed, dat er ook veel raakvlakken zijn met andere studies. Uiteindelijk krijg je daardoor een ander type student.”