Geluidsoverlast, een verpest landschap en slagschaduw van de wieken: het zijn veelgehoorde klachten over windturbines. Maar hebben omwonenden daar nou écht last van? Dat is wat Ruimtelijke Ontwikkeling-student Elise Olde Monnikhof in het kader van haar afstuderen onderzocht in opdracht van het lectoraat Duurzame Leefomgeving.
Hoi Elise, wat heb je precies gedaan?
“Om bij het begin te beginnen: we zitten midden in de energietransitie en dat is een hot item. Het heeft voor iedereen gevolgen. Maar hoe is het nou écht? Hebben mensen die naast een windturbine wonen daar echt last van? Wat klopt er van die negatieve publiciteit? Alleen mensen die er last van hebben komen aan het woord in de praatprogramma’s, maar de buurman die nergens last van heeft, zie je nooit op televisie. Het was aan mij om te polsen hoe het is rond de windturbines in Deventer: ervaren de mensen daar lasten of zijn ze vooral positief?”
Hoe heb je dat aangepakt?
“Ik heb eerst gekeken naar het proces dat voorafging aan het plaatsen van de windturbines. Daar was veel over te doen en de berichtgeving was behoorlijk negatief. Toen ben ik gaan kijken hoe dat proces precies is gegaan. De communicatie was inderdaad een struikelblok: de gemeente heeft verkeerde aannames gedaan en het dorp Epse is nergens bij betrokken. Dat kwam als een klap bij hen binnen, want opeens bleken er windturbines te komen. Vervolgens heb ik de feitelijke effecten van zo’n windturbine opgesteld, zoals geluid en veiligheid, en ben ik langs buurtbewoners en bedrijven in Deventer en Epse gegaan om te checken of die effecten er inderdaad zijn of dat er een verschil is in beleving. Je verwacht bijvoorbeeld klachten over geluidoverlast en de slagschaduw (de schaduw van de wieken die constant langskomt, red.).”
En wat was de uitkomst van je onderzoek?
“Die was niet helemaal wat ik verwacht had. Als je kijkt naar geluid, waar feitelijk gezien de meeste problemen mee zouden moeten zijn, ondervinden mensen daar helemaal geen last van. Sommigen vonden het zelfs een aangenaam geluid. Dat was best grappig: een tegenovergestelde beleving van het effect. De slagschaduw vonden mensen minder prettig en vooral bedrijven hebben daar last van. Je ziet dat er zonneschermen worden geïnstalleerd of mensen thuis gaan werken. Ze anticiperen er wel op, maar vooral gedwongen. Verder stond er groot in de krant dat het niet veilig was en mensen zich niet veilig voelden – er is ooit ergens eens een wiek afgeknapt – maar kwam uit mijn onderzoek dat mensen zich helemaal niet onveilig voelen. Wat ook opviel is dat mensen niet op de hoogte waren van de mogelijkheid om financieel te participeren: mensen kunnen groene stroom afnemen en zo profiteren van de voordelen. De informatieverstrekking daarover was beperkt.”
Vind maar eens ambtenaren die elk deurtje langs willen. Dan ben je drie jaar verder en daar is geen tijd voor.
Welk advies heb je vervolgens gegeven?
“Ik heb enkele aanbevelingen gedaan, vooral op het gebied van communicatie, want dat was wel echt een ding. Dat heeft de gemeente ook toegegeven en dat hebben ze goed opgepakt later. Maar dat moet vanaf het begin, dat is zó belangrijk om de mensen mee te krijgen. Mensen houden niet van het onbekende. Onvrede zal er altijd blijven, maar dat kun je tegengaan door goede communicatie, door de positieve werking te benadrukken. En het feit dat mensen kunnen participeren is natuurlijk best iets positiefs: mensen kunnen energie besparen en helpen zo het milieu. Daar is te weinig mee gedaan. Uit mijn onderzoek bleek ook dat de slagschaduw echt een crime is. Daar hadden ze iets meer voorlichting over kunnen geven. Hoewel Pure Energie nog best veel maatregelen heeft genomen om die slagschaduw te voorkomen. Daar hebben ze echt veel aan gedaan en dat is goed, maar ze hadden van tevoren meer de lasten kunnen benadrukken.”
Wat was de grootste uitdaging van het onderzoek?
“Dat was vooral het technische gedeelte: hoeveel megawatt levert zo’n turbine eigenlijk op en hoe zit het met de wet- en regelgeving? Maar ook het langs de deuren gaan bij de mensen: je weet niet wat ze gaan zeggen. Zelf heb ik veel te maken gehad met duurzaamheid en vind ik dat schone energie nodig is, dus vind ik het prima dat de windturbines er staan, maar je weet niet hoe de mensen reageren. Dat was voor mij wel een uitdaging: de meningen van mensen op de juiste manier neerzetten.”
Volgens het lectoraat Duurzame Leefomgeving is zo’n onderzoek nog niet vaak gedaan.
“Het is cruciaal om de inwoners te betrekken, maar vind maar eens ambtenaren die elk deurtje langs willen. Dan ben je drie jaar verder en daar is geen tijd voor. Op een of andere manier moet dat gedaan worden, maar daar zijn dus niet altijd de middelen voor. Dat is lastig, maar in deze digitale wereld is communiceren wel steeds makkelijker.”
De gemeenten zullen jou dus wel dankbaar zijn?
“Dat hoop ik. Het is natuurlijk wel een redelijk basic onderzoek: ik heb niet honderden mensen gesproken, maar twaalf diepteinterviews gedaan met inwoners, recreanten en bedrijven. Daarnaast heb ik ook nog veertig tot vijftig betrokkenen gesproken. Dat waren geen diepteinterviews, maar dat schept wel een beeld. Dat is wel even belangrijk om mee te nemen: het onderzoek is niet gebaseerd op duizend en één meningen.”
Er komt zelfs een artikel over je onderzoek in het vakblad Windnieuws. Hoe vind je dat?
“Dat is hartstikke leuk. Ik ben heel erg trots en het geeft voldoening, want ik heb er heel veel werk in zitten. Het is ook wel spannend, ergens. Ik ben heel benieuwd wat de reacties zijn. Pure Energie, dat betrokken was bij dit project, heeft me daarin goed geholpen. Die weten de gang van zaken, dus dat is prettig. Het enige dat ik kan doen is vertellen wat mijn bevindingen zijn geweest en waarop die gebaseerd zijn. Het is natuurlijk een soort van erkenning dat mijn naam genoemd wordt, maar het interview met De Stentor gaat via het lectoraat, zodat ik niet alle reacties over me heen krijg. Zo kan ik me lekker focussen op mijn nieuwe baan.”
*Rectificatie: In een eerdere versie van dit artikel stond vermeld dat er bedrijven zijn verhuisd naar aanleiding van de slagschaduw van de windturbines. Dit is echter niet uit de gesprekken die Elise gevoerd heeft naar voren gekomen. Dit blijkt een verkeerde interpretatie van het verhuizen van medewerkers binnen een organisatie naar een andere werkplek. Uit de gesprekken die Elise tijdens haar onderzoek heeft gevoerd blijkt niet dat bedrijven verhuisd zijn vanwege de slagschaduw van de windturbines.
