Zelf zo duurzaam mogelijk verbouwen: Saxion onderzocht afgelopen zomer hoe dat kan

De pilot startte vorig jaar september, op initiatief van Wenda Hans. Doel was om samen met partners te kijken hoe circulair de zomerverbouwing voor de academie Lifescience Engineering & Design (LED) aangepakt kon worden. Hierbij lag de focus zowel op processen als materialen. De verbouwing vond plaats op de vierde etage van het hoofdgebouw in Enschede, vertelt projectleider Christel de Leeuw: “We hebben daar voor de opleidingen Biologie en Medisch Laboratoriumonderzoek (BML), Chemie, Chemische Technologie en Forensisch Onderzoek nieuwe multifunctionele ruimtes voor studenten en docenten gecreëerd. Het aantal te verbouwen vierkante meters was dit jaar redelijk beperkt. Daarom leende deze verbouwing zich goed voor de pilot rond duurzaamheid. De labs volgen later, dit najaar.”

Zomerverbouwingen als kans

Waarom wilde Saxion juist deze pilot draaien? Daarover vertelt Wenda Hans dat Saxion in het najaar van 2020 haar duurzame ambitie vaststelde, met daarin concrete doelen voor circulariteit. De zomerverbouwingen vormen jaarlijks een kans om aan die doelen bij te dragen. “Het mooie was en is,” zegt Wenda, “dat het team Huisvesting en Ruimtebeheer en ook onze partners Engie en DuraVermeer enthousiast zijn om gezamenlijk te verkennen wat mogelijk is. Mensen in de bouw zijn praktisch ingesteld dus hebben we er voor gekozen om concreet aan de slag te gaan met circulariteit.” Christel vult aan:  “In de voorbereiding hebben we gezegd: welke materialen gebruiken we het meest? Kunnen we er, per aannemer, vier van selecteren? Daarop zijn we ons vervolgens gaan focussen bij deze verbouwing.”

Al verrassend vaak duurzame keuzes

Die duurzame keuzes, zo bleek tijdens de inventarisatie, werden de afgelopen jaren al verrassend vaak gemaakt. Al was dat, zo vertelt De Leeuw, ook vanuit duurzame financiële overwegingen. “We werken natuurlijk met gemeenschapsgeld en willen dat zo effectief en verantwoord mogelijk inzetten binnen onze hogeschool. Zo gooien we niet zomaar deuren of kozijnen weg, maar passen we ze aan. Bij het vervangen van plafonds, vervangen we het rasterwerk niet standaard, maar maken we het schoon. Ook vervingen we de afgelopen jaren honderden TL-bakken door led-lampen. Wordt een ruimte niet meer gebruikt, maar brandt de verlichting nog, dan gaat die na enige tijd vanzelf uit. We maakten dus al enorm veel duurzame keuzes binnen onze gebouwen. Wanneer je je daar bewust van bent, lijkt die extra stap naar nóg duurzamere keuzes ineens een stuk eenvoudiger.”

Meer aandacht voor afvalscheiding

Wat leverde de pilot op, als het gaat om extra inzichten op het gebied van duurzaamheid? Tijdens de zomerverbouwing was er nog meer aandacht voor het scheiden van afval, vertelt de projectleider. Op de binnenplaats in Enschede stond het vol met containers. Staal, plafondplaten en tapijttegels werden apart afgevoerd. De tapijttegels gingen via de leverancier terug naar de fabriek, waar ze (cradle-to-cradle) volledig verwerkt worden tot een nieuw product.

Refurbishment

Ook kijkt Saxion met leverancier Engie naar het opnieuw inzetten van vrijkomende materialen, licht Maurits van Riemsdijk (corporate sustainability officer Engie) toe: “We hebben met de betrokken partijen gekeken naar de manier waarop we vrijkomende materialen opnieuw kunnen toepassen. Hiermee proberen we in te schatten wat de kwaliteit is van het materiaal dat vrijkomt. Vervolgens kunnen we bepalen hoe een mogelijk ‘tweede leven’ er uit kan zien. We gaan ook in gesprek met fabrikanten van producten, om te achterhalen wat er technisch mogelijk is op het gebied van bijvoorbeeld refurbishment.” Engie heeft tevens contact met haar leveranciers over het terugdringen van overbodig verpakkingsmateriaal.

Keuzes aan de voorkant

Naast het afvoeren en mogelijk hergebruiken van bestaande materialen, spelen ook de “keuzes aan de voorkant”, zoals De Leeuw ze noemt, een steeds grotere rol bij verduurzaming. In nauw overleg met (potentiële) leveranciers: “Onze leveranciers beschikken over de kennis van hun producten. We horen dus graag van hen welke tapijttegel bijvoorbeeld langer meegaat, of uiteindelijk beter te recyclen is. We gaan hen aansluitend op de pilot veel actiever bevragen op allerlei aspecten rond duurzaamheid. Dat loopt als rode draad door de voorbereiding van komende projecten. We nemen dit ook mee bij ieder aanbestedingsproces. Op onze beurt zien we dat bedrijven zelf ook een enorme slag slaan. Een gemiddelde tapijtleverancier werkt al met andere producten dan jaren geleden. Schildersbedrijven gebruiken inmiddels duurzamere producten. Zo zetten we samen stappen.”

Blauwdruk voor de toekomst

Hoe kan de pilot van afgelopen een blauwdruk worden voor de toekomst? Wenda Hans: “Nu we deze pilot hebben gedaan, merk je meteen veel enthousiasme om door te gaan. Alle keuzes gelden ook voor de volgende verbouwingen. We hebben afgesproken ieder jaar naar verbeteringen te kijken en kansen te benutten. We trekken gezamenlijk op met het onderhoudsteam, zodat we de keuzes ook daar door kunnen voeren. De afgelopen periode heeft er toe geleid dat we nu ieder project en elke aanbesteding zien als een kans om bij te dragen aan onze duurzame ambitie.” Bovendien legde het team de koppeling met het onderwijs, vertelt Christel De Leeuw. Zo haakte een projectgroep met Saxion- en Windesheim-studenten aan, die voor de minor Circulaire Economie meedacht over businessmodellen die een circulaire benadering van verbouwingen mogelijk maken. Zij keken per materiaalsoort naar circulaire alternatieven en het daarbij passende businessmodel.

Multifunctionele ruimtes door SOM

De duurzame keuzes ondersteunen ook de veranderende manier waarop de Saxion-gebouwen voor onderwijsdoeleinden gebruikt gaan worden. Zo stelt het nieuwe onderwijs, gestoeld op het Saxion Onderwijs Model (SOM), andere eisen aan de gebouwen en ruimtes. De klassieke klaslokalen maken op veel plekken plaats voor multifunctionele onderwijsruimtes, waarin studenten en docenten in allerlei vormen samenwerken. “Daarbij zit het vooral op inrichting. Zo kun je snel de switch maken van een klassikale naar een decentrale setting,” zegt De Leeuw. “Binnen onze gebouwen maken we ook op dit vlak duurzame keuzes. Uiteraard samen met het onderwijs en de afdeling Roostering en Toetsing. Zo kijken we kritisch of het altijd nodig is om lokalen weer helemaal te verbouwen, als er een soortgelijk lokaal in de buurt ligt. Soms is het ook prima om even een paar meter verder te lopen.”

Duurzame keuzes als vanzelfsprekendheid

De pilot krijgt een vervolg. Begin oktober bespreekt de projectgroep de resultaten met alle betrokkenen. “Dan bepalen we de volgende stap. Er zijn mogelijkheden genoeg. Niet alleen in de samenwerking met onze leveranciers, maar ook binnen Saxion. Met het onderwijs, de lectoraten en tussen de ondersteunende diensten die zich met huisvesting, inkoop en projecten in onze gebouwen bezighouden,” vat Christel de Leeuw samen.

Meer hergebruikt materiaal inzetten

Maurits van Riemsdijk ziet vanuit Engie dit soort projecten als een kans om praktijkervaring op te doen met het aanbieden van circulaire dienstverlening in de markt. “Door dit project samen met de klant en leveranciers uit te voeren, zien we op relatief kleine schaal wat er geregeld moet worden om circulaire diensten aan te bieden. Dit kunnen we vervolgens vertalen naar een andere omgeving en productcategorieën, zodat we steeds minder gebruik hoeven te maken van primaire grondstoffen en meer hergebruikt materiaal in kunnen zetten. Zo sluiten we stap voor stap productketens.” Wenda Hans hoopt tenslotte dat we het over een paar jaar volstrekt vanzelfsprekend duurzame keuzes te maken binnen Saxion, besluit ze. “Of dat nu gaat om zomerverbouwingen, inkoop, reizen, het terugbrengen van ons afval en het energieverbruik. Er liggen nog veel mooie kansen voor ons in het verschiet.”