Wat podcasts kunnen betekenen voor het Saxion-onderwijs en -onderzoek: 'De kracht van audio is enorm'

Veel mensen maken ze, nóg meer mensen luisteren ernaar, maar het gebruik van podcasts in het onderwijs komt nog relatief weinig voor. Cecille Plomp en Tim Dalhoeven (beiden werkzaam bij de Saxion Video Unit) ondersteunen het maken van podcasts voor onderwijs en onderzoek binnen de hogeschool. Ze zien niet alleen de potentie van het medium, maar ook een stevige toename van de belangstelling bij docenten en onderzoekers om de podcast daadwerkelijk binnen (en buiten) Saxion in te zetten. Ter verdieping van de lesstof, om studenten zelf op een andere manier met die lesstof en verslaglegging om te laten gaan én om het soms complexe onderzoek op een aantrekkelijke manier aan een breed luisterpubliek uit te leggen. “De podcast heeft in het hoger onderwijs op allerlei manieren toekomst. Ook bij Saxion. De kracht van audio is enorm,” zeggen Cecille en Tim.

Veel belangstelling

Tijdens de thema-ochtend vertelden Cecille en Tim kort over hun recente deelname aan de Media & Learning Conferentie in Leuven, waarbij hun presentatie over het maken van podcasts bij Saxion veel belangstelling trok. Zo ondersteunt het team van de Video Unit makers binnen de hogeschool bij solopodcasts, gesprekspodcasts en documentaire podcasts, waarbij de tweede categorie in deze fase verreweg het meest gebruikt wordt door docenten, studenten en onderzoekers. Maar wat is het geheim van een goede onderwijs- of onderzoekspodcast? Hoe zorg je dat de luisteraar blijft luisteren? Dat een student vol verwachting uitkijkt naar de volgende aflevering? Een duidelijke structuur en verhaallijn, authentieke gesprekken en goed audiodesign zijn onmisbaar.

Een complex onderwerp laagdrempelig uitleggen

Docent/onderzoeker Michel Linnenbank van het lectoraat Modelleren van Maatschappelijke Impact maakte een serie podcasts over het onderzoek dat Saxion doet naar de manier waarop het maatschappelijke effect te meten is van het werk dat Reclassering doet. Geen gemakkelijke kost, maar  in een serie van acht afleveringen, elk tien tot vijftien minuten, neemt het lectoraat de luisteraar stap voor stap mee in de impact die dat onderzoek heeft.

Michel benoemde de meerwaarde die podcasts kunnen hebben, in vergelijking met een korte kennisclip. Er is meer ruimte voor verdieping en tegelijkertijd kunnen ze helpen een complex onderwerp aan een breed publiek uit te leggen. Niet iedereen leest een compleet onderzoeksrapport, maar velen scrollen wel geïnteresseerd door Spotify, op zoek naar luistervoer tijdens een wandeling of een treinreis. Podcasts kunnen bovendien, met een QR-code, toegevoegd worden aan rapporten of posters, om de luisteraar actief uit te nodigen te gaan luisteren. De huidige serie van het lectoraat wordt al gebruikt binnen het Saxion-onderwijs en leverde recent interessante contacten met het werkveld op.

Belangrijk: structuur en authenticiteit

Ook Sandra van Hogen-Koster, lector Positieve Gezondheid, maakte een serie podcasts over haar vakgebied. In vier afleveringen van twintig minuten spreekt ze met docenten en onderzoekers over deze nieuwe benadering van gezondheid. Thema’s als lichaamsfuncties, mentaal welbevinden en zingeving komen daarbij aan bod. “We konden luisteraars zo echt meenemen in het gedachtengoed van Positieve Gezondheid en daarbij uitleggen wat ze er concreet mee in hun organisatie kunnen,” vertelde ze. Ook legde ze uit hoe belangrijk het is vooraf goed na te denken over de doelgroep van de podcast, de structuur en de opbouw van de verhaallijn. Goed voorwerk betaalt zich tijdens het opname- en montageproces terug. Een prettige opening, adequate samenvatting en goede afronding zijn belangrijk. Net als afwisseling in stemmen en een goede dynamiek. Duo-presentatie kan daar aan bijdragen.

Een goed voorbereid script zorgt voor spreektaal, die een stuk toegankelijker is dan geschreven taal in wetenschappelijke artikelen. Samen met persoonlijke voorbeelden van de sprekers, die het onderwerp op een authentieke manier dichtbij de luisteraar brengen. Het verwijzen naar andere afleveringen in de serie, nodigt luisteraars uit verder op ontdekking te gaan. Een podcast blijft fris klinken wanneer je er zelf niet meer dan twee a drie op een dag opneemt.

Brug tussen onderwijs en werkveld

Docent Ben den Tuinder en student Jelle de Boer, gingen in Security & jij in vijf afleveringen op onderzoek uit in het vakgebied Security Management, nu de Saxion-opleiding haar tienjarig jubileum viert. Met hun podcastserie wilden ze een brede groep luisteraars aanspreken. Van 5havo-studenten die nieuwsgierig zijn naar wat de studie inhoudt tot professionals die al jaren in het vakgebied werkzaam zijn.

Voor één van hun interviews strikten ze wetenschapper Beatrice de Graaf. Ze lieten studenten vooraf vragen inspreken, die De Graaf kon beantwoorden. Als docent/student-duo werkte de samenwerking goed, vertellen Ben en Jelle: “We hebben beiden een verschillend perspectief. Een student stelt andere vragen dan een docent. Bijvoorbeeld wat een wetenschapper met zijn jargon bedoelt.” Ben noemde het podcastproject een groot avontuur. Hij ziet de afleveringen als waardevolle lesstof voor het Security Management-onderwijs en attendeerde mede-docenten op de gesprekken. De serie lijkt ook z’n weg te hebben gevonden in de Security-branche. Zo kreeg Jelle diverse LinkedIn-verzoeken uit het werkveld, van luisteraars van de serie, vertelde hij.

Studenten een podcast laten maken

Docent Margot van Rees (Academie Mens en Arbeid) en student Dominique Pilkes (Creative Business) vertelden hoe je studenten een podcast kunt laten maken en daar ook een beoordeling voor kunt geven. Zo is het natuurlijk mogelijk studenten zelf al over de vorm en het format van de podcast na te laten denken. Door ze van begin tot eind van verantwoordelijk te laten zijn voor de vorm en inhoud van de podcast, ontwikkelen ze niet alleen eigenaarschap, maar ook hun professionaliteit. Zo zou een podcastserie in de toekomst zelfs in sommige gevallen het alternatief voor een scriptie kunnen zijn, waarbij natuurlijk wel aandacht moet zijn voor goed onderzoek en een dito onderbouwing van gebruikte bronnen.

Praten over sociale druk en uitstelgedrag

In de serie Mengelmoes, waar Dominique bij betrokken was, gaan deelnemers aan het Honours Programme Innovation and Business Creation, met gesprekken in op onderwerpen als sociale druk voor studenten, stress en uitstelgedrag. Margot van Rees zette een podcast in bij de minor De Toekomst van Werk, waarin een student steeds met twee deskundigen spraken. “De podcast was hier één van de toetsvormen,” aldus Margot. “Net als bijvoorbeeld blended learning, een serious game en een case study.”

Ter voorbereiding mochten studenten hun favoriete podcasts aandragen en benoemen waarom ze deze zo goed vonden. Cecille Plomp gaf vanuit de Saxion Video Unit in de voorbereidende les tips aan de studenten.

Hoe beoordeel je podcasts in het onderwijs?

De studentenpodcasts werden beoordeeld op inhoud, niet op techniek, vertelt Margot. Zo ging het om de kwaliteit van het gesprek, de eigen inbreng en visievorming van de student, de manier waarop er doorgevraagd werd en de ruimte die de experts kregen om hun eigen visie goed voor het voetlicht te brengen.

Margot vertelde dat de studenten de opdracht een uitdaging vonden, maar dat het ze achteraf erg mee was gevallen. Veel studenten vonden het maken van een podcast interessanter en leuker dan het schrijven van een verslag. Een grote uitdaging en tevens leerzaam voor de studenten was het nemen en vasthouden van de leiding in het gesprek.

Tof om zelf te kunnen maken

Jeroen Bijkerk, student Toegepaste Psychologie volgde de thema-ochtend vanuit de zaal. Hij is fervent podcastluisteraar en kreeg de afgelopen tijd zelf ook veel ideeën om podcasts te maken: “Ik had een duwtje nodig en dat heb ik vandaag door deze bijeenkomst gekregen. Over podcasts in het onderwijs had ik nooit nagedacht, maar het lijkt me tof als we een deel van de lesstof soms ook via podcasts kunnen krijgen. Soms is het enorm vermoeiend om alleen maar in boeken te bladeren. Ik had het ook wel tof gevonden als we zelf podcasts hadden kunnen maken bij sommige vakken. Bijvoorbeeld over onderwerpen in de psychologie die nog onderbelicht zijn of in de kinderschoenen staan.”

Anders met lesstof omgaan

Uit de ervaringsverhalen van de Saxion-vloer blijkt dat podcasts op veel manieren kunnen bijdragen aan het onderwijs en onderzoek binnen de hogeschool. Voor onderzoekers zijn ze een hulpmiddel om hun complexe materie uit te leggen, in het onderwijs dagen podcasts studenten uit om op een andere manier met hun lesstof om te gaan. Ze maken het leren leuker, zijn toegankelijk en overal inzetbaar en vormen vaak een goed alternatief voor video- of beeldschermmoeheid die veel studenten volgens de aanwezigen ervaren. Ook slaan podcasts een brug tussen onderwijs, onderzoek en werkveld, klinkt door in de verhalen. Saxion beschikt nog niet over een vaste en geluiddichte podcaststudio, maar de Video Unit ondersteunt makers nu al wel met een mobiele opstelling. Net als met inhoudelijke begeleiding bij de voorbereiding en nabewerking van de opnames. Na afloop van de bijeenkomst was er veel belangstelling om de eerste contacten met Cecille en Tim te leggen.