‘De tijd is rijp om het gedachtegoed rond Positieve Gezondheid te staven met praktijkonderzoek’

Het is pionieren als eerste lector Positieve Gezondheid in Nederland, maar tegelijkertijd liggen de kansen en mogelijkheden de komende jaren voor het oprapen, vertelt Sandra van Hogen. Om vanuit de praktijk onderzoek te doen en methodieken te ontwikkelen rond Positieve Gezondheid, leefstijl en leiderschap. De kracht van dat onderzoek zit hem in de intensieve samenwerking tussen MST en Saxion. In haar nieuwe rol als lector is Sandra daar zelf de belichaming van, al zag ze de functie niet direct als een logisch gevolg van haar inspanningen om de onderzoekslijnen afgelopen jaar inhoudelijk te helpen vormgeven: “Ik dacht juist dat ik mijn bijdrage als course director van de Master Advanced Nursing Practice vanuit de Academie Gezondheidszorg zou leveren. Het MST vroeg me of ik, gezien mijn ervaring en achtergrond, de rol van lector wilde vervullen. En ook Saxion, waar ik vooral vanuit het onderwijs werk, gaf me het vertrouwen die stap te zetten. Uiteindelijk heb ik deze unieke kans met beide handen aangegrepen”

Volop in beweging

Sandra werkte de afgelopen jaren achtereenvolgens als verpleegkundige en verpleegkundig specialist voor MST. In 2011 promoveerde ze. Twee jaar later volgde een overstap naar het verpleegkunde- en verpleegkundig specialisten-onderwijs Saxion, waarbij ze nog een dag per week voor onderzoek aan MST verbonden bleef. “Het was fijn om de combinatie tussen onderzoek en onderwijs vast te kunnen houden. Ik werd uiteindelijk course director van de MANP-opleiding tot verpleegkundig specialist. Het vakgebied is volop in beweging, we bouwen aan een nieuw curriculum voor de opleiding. Ik was eigenlijk helemaal niet van plan om die mooie functie los te laten.”

Nieuwe benadering van gezondheid

Toch zorgden juist ook die vakinhoudelijke en maatschappelijke bewegingen voor een prachtige kans in het vormgeven van een positie als L.INT op het gebied van Positieve Gezondheid. Financiering is dan ook mede mogelijk door Regie-orgaan SIA. “Vanuit beide instellingen kunnen we nu met een gezamenlijk doel onderzoek doen en aan praktijkoplossingen werken. Dat is precies zoals de L.INT-regeling bedoeld is. Het gedachtegoed rond Positieve Gezondheid is nu tien jaar oud. Het focust op een nieuwe benadering van gezondheid, waarin onder andere preventie en ‘aansluiten bij wat voor iemand van waarde’ is, een veel prominentere rol gaat spelen. Nu de houdbaarheid van ons huidige zorgsysteem onder druk komt te staan, vindt die nieuwe aanpak steeds meer weerklank. De tijd is rijp om dat nu ook met praktijkgericht onderzoek, uitmondend in praktijkoplossingen, te gaan staven.”

Het gesprek als sleutel

Vanuit haar eigen ervaringen in de zorg zag Sandra wat er mogelijk is op het gebied van begeleiding en communicatie met patiënten, op weg naar een duurzame leefstijlverandering. “Ik werkte veel met hartpatiënten. Wanneer mensen revalideren van een infarct, is leefstijl natuurlijk onderwerp van gesprek. Toch is de traditionele begeleiding vanuit de gezondheidsprofessional nog veel gericht op het primaire probleem. Wanneer je een patiënt met overgewicht of een te hoog cholesterol oplegt wat hij moet doen om dat terug te dringen, dan is het de vraag of je echt een beroep doet op zijn intrinsieke motivatie.” Gesprekinstrumenten, met aandacht voor kwaliteit van leven, zingeving en meedoen, zorgen vaak voor een betere voedingsbodem om écht structureel iets te veranderen, legt Sandra uit. “Als iemand zelf voelt en ook formuleert dat hij graag weer met zijn kleinkinderen voetbalt, dan is dat een beter startpunt om samen te kijken welke begeleiding hij nodig heeft om dat doel te bereiken. Het maakt de kans van slagen veel groter. De zorgverlener gaat een coachende rol vervullen.”

Kwaliteit van leven en werken

Samen met Positieve Gezondheid, zijn Leefstijl en Leiderschap de speerpunten van haar opdracht als lector. “Bij Positieve Gezondheid voer je het gesprek met de zorgvrager, maar dat goede gesprek moet zeker ook plaatsvinden tussen werkgevers en werknemers én tussen werknemers onderling. Ook in de arbeidsrelatie kan een omslag plaatsvinden. Het is een goede ontwikkeling dat we dat standaard jaargesprek steeds meer durven los te laten en met elkaar het échte gesprek gaan voeren. Over kwaliteit van leven, van werken en wat er nodig is om duurzaam inzetbaar en gemotiveerd te blijven. Het is ook hard nodig. Kijk alleen naar de enorme druk die op zorg-, maar ook op onderwijsprofessionals ligt.”

Nadruk op samenwerking in de wijk

De grote maatschappelijke omslag op het gebied van gezondheid is niet van vandaag op morgen gemaakt. Dat beseft Sandra ook. “Deze verandering heeft gevolgen voor het opleiden van onze professionals, maar bijvoorbeeld ook voor zorgverzekeraars. In hun financieringsmodellen staat de patiënt en het bevorderen van Positieve Gezondheid vaak minder centraal.” Uiteindelijk is het goed denkbaar dat de rol van ziekenhuizen verandert, zegt ze. “Misschien vinden we medisch specialisten straks meer terug in de eerstelijnszorg. Er komt meer nadruk op samenwerking in de wijk, met de thuiszorg, fysiotherapeuten, overige paramedici of andere instellingen. De poli krijgt een prominentere rol. Bij een onderwerp als zingeving, komt er meer aandacht voor de (ex)patiënt in zijn of haar thuisomgeving. Mensen verblijven korter in het ziekenhuis.” Maar het gaat volgens de lector verder dan dat: ook buren hebben elkaar nodig. “Een sociaal vangnet is belangrijk. We moeten naar elkaar om blijven kijken. Het grijpt eigenlijk in het hele leven.”

Problemen voorkomen

Saxion en MST zoeken de komende jaren dan ook zeker de aansluiting met de wijk, stad en regio. “We gaan nu van start in MST, met de afdelingen cardiologie en reumatologie. Daar vindt onderzoek plaats naar gespreksmodellen met patiënten die bijvoorbeeld aan een traject rond hartrevalidatie of reumatische aandoeningen deelnemen. “Met onze modellen onderzoeken we wat voor patiënten belangrijk is in hun herstel, in leefstijl, maar ook in zingeving. Daarmee is het mogelijk hen volgens de nieuwe benadering grotere stappen naar duurzaam herstel te bieden. Uiteindelijk moet het in de zorg niet gaan om problemen oplossen, maar om ze samen te voorkomen.”

Zingeving

Ook voor zorgprofessionals ligt daar een groot stuk zingeving, spreekt Sandra vanuit eigen ervaring. “Zelf herinnerde ik me als verpleegkundig specialist uiteindelijk niet de details over een ziektebeeld, maar juist over de manier waarop je samen stappen naar herstel hebt gezet. Dat gaat ook over leiderschap: hoe je er als zorgprofessional mee aan de slag gaat, hoe je dat samen met de patiënt doet, maar óók hoe de patiënt zelf weer de regie over een vitaal en gezond leven pakt. Daarin liggen eigenlijk alle aandachtpunten van ons nieuwe lectoraat besloten. Juist daarin ervaar ik zelf een groot stuk zingeving vanuit mijn nieuwe rol. Ik kijk er naar uit om daar, met het team, maatschappelijk gezien een bijdrage aan te kunnen leveren.”