Als er geen opdrachtgever of docent is die je vraagt om iets te doen, welk maatschappelijk probleem zou je dan samen met medestudenten van verschillende opleidingen willen helpen oplossen? Dat is grofweg de uitdaging als je deelneemt aan de learning community ‘Ongevraagd Advies’; onderdeel van het Smart Solutions Semester van Saxion. Commerciële Economie-student Thorben Dijs vertelt hoe zijn projectteam bij het fenomeen ‘ghost gear’ uitkwam en – misschien nog wel belangrijker – wat hun bijdrage is geweest aan een oplossing voor dit grote maar onbekende probleem.
Bij Ongevraagd Advies, één van de learning communities binnen het Smart Solutions Semester van Saxion, ontspringt het vraagstuk waar studenten aan werken niet bij een bedrijf of een lectoraat, maar bij henzelf. Voor Thorben Dijs, student Commerciële Economie, was dit een uitkomst. Vooraf vond hij het lastig om te bedenken wat hij wilde doen. Ongevraagd met een maatschappelijke uitdaging aan de slag gaan, en zo bijdragen aan een betere wereld, daar voelde hij wel wat voor.
Interdisciplinair team
Met studenten van de opleidingen Archeologie, Biologie en Medisch Laboratoriumonderzoek en International Business vormde hij een interdisciplinair projectteam. “Een mengelmoes van opleidingen bij elkaar. In het begin was het best even zoeken. Als ik er nu op terugkijk, was het eigenlijk wel heel leuk”, aldus Thorben.
Ghost gear
Uiteindelijk richtte het team zich op ‘ghost gear’; door de visserij achtergelaten items, zoals netten, lijnen en vallen. Daar waar deze items in zee terechtkomen, richten ze veel schade aan. “Dieren raken erin verstrikt – het vissen gaat eigenlijk gewoon door”, schetst Thorben een van de gevolgen. Daarnaast is het een grote bron van vervuiling. Hij vertelt dat ongeveer 10 procent van het ‘zeeafval’ afkomstig is van de visserij.
Documentaire
Hoe kwamen ze tot dit onderwerp? Thorben: “Iemand uit de groep had de documentaire 'Seaspiracy' gezien, en dat had grote indruk gemaakt op hem. Het gaat over de impact van de visserij en andere menselijke activiteiten op het milieu, bijvoorbeeld door overbevissing en plastic afval in zee. Dat thema sprak ons eigenlijk allemaal wel aan.”
Ze hebben een zeebaars gekocht bij de viskraam op de markt en de visboer gevraagd om hem niet schoon te maken, zodat ze de vis konden onderzoeken in het lab.
Onzichtbaar en onbekend
“Door de documentaire kwamen we er achter dat ghost gear een onzichtbaar en onbekend probleem is. Anders dan bijvoorbeeld het probleem van consumentenplastic in de oceaan, waar bijvoorbeeld Boyan Slat mee bezig is”, vertelt Thorben.
Ze besloten om zich verder onder te dompelen in dit onzichtbare maar grote onbekendere fenomeen. Een enquête onder medestudenten bevestigde ondertussen het beeld dat ze hadden: “De resultaten lieten zien dat veel mensen niet weten wat het is. Dat is best wel schokkend.”
Zeebaars
Soms moet je iets met eigen ogen zien, voordat de urgentie van een probleem echt binnenkomt. Dit ervaarde Thorben bij het experiment dat zijn medestudenten van Biologie en Medisch Laboratoriumonderzoek hebben gedaan, vertelt hij. “Zij hebben een zeebaars gekocht bij de viskraam op de markt en de visboer gevraagd om hem niet schoon te maken, zodat ze de vis konden onderzoeken in het lab.”
Lees verder onder de afbeelding.
Zeebaars op de snijtafel. Foto: team Ghost Gear
Zo verdiepten de studenten zich een semester lang in de oorzaken en de verregaande effecten van achtergelaten visserijuitrusting in zee, en in de acties die overheden, bedrijven en ngo’s ondernemen om dit tegen te gaan. Het leverde een uitgebreid onderzoeksrapport op – een mooie bijdrage aan de wetenschap én een waardevolle leerervaring.
Bewustzijn vergroten
Toch waren ze nog niet klaar. De behoefte om mensen in hun omgeving meer bewust te maken van het probleem was te sterk. Thorben: “We hebben ons onderzoeksrapport daarom met behulp van AI vertaald naar een website en video. Je moet het zien als een kleine campagne, gericht op studenten en de learning community Ongevraagd Advies.”
Op het afsluitende symposium van het interdisciplinaire semester met de toepasselijke naam 'The Final Stretch', lieten ze studenten en andere bezoekers zien welke verborgen doemwereld zich onder het wateroppervlak afspeelt. Thorben: “De mensen die ons verhaal hoorden dachten wel: ‘het is best heftig wat daar gebeurt, zonder dat we hierbij stilstaan’. Het ís ook raar: we hebben wel oog voor de vleesindustrie en alles wat daar speelt, maar de visserij blijft een beetje verborgen.”
Samenwerking
Dan nog even naar die samenwerking, waarvan Thorben eerder zei dat het soms een beetje zoeken was. Hoe zat dat precies? Thorben: “Iedereen wil natuurlijk iets met zijn eigen studie doen. In ons project gingen we uiteindelijk meer richting het vergroten van de bewustwording. Als je International Business of Commerciële Economie doet, is het 'makkelijk' om een campagne op te zetten. Maar hoe kun je je studie gebruiken als je Archeologie doet? Dat was dus best even zoeken met elkaar. Uiteindelijk hebben de studenten van Archeologie de website gebouwd. Dus ja, het is een beetje geven en nemen bij Ongevraagd Advies.”
Lees verder onder de afbeelding.
Een deel van het team tijdens het afsluitende symposium The Final Stretch, met v.l.n.r. Lisa Mijnheer, Sandra Oink, Daniël Noorlander en Marnick Homma. Niet op de foto, maar wel in het team: Thomas Denekamp en Thorben Dijs. Foto: Ruben Sinkeldam
Keurmerken
Thorben heeft ons kennis laten maken met een probleem dat voor velen niet bestond. Welk ‘ongevraagd advies’ wil hij meegeven aan mensen die nu voor het eerst over ghost gear lezen en zelf iets aan dit probleem willen doen? Het letten op keurmerken voor duurzame vis is volgens hem in ieder geval niet effectief. “Keurmerken zijn een gevoelig onderwerp. Die zitten allemaal een beetje in de tang van de visserij. Dat komt ook in de documentaire naar voren: duurzame vis bestaat eigenlijk niet. De grootste impact maak je als je helemaal stopt met het eten van vis.”
Doneren
Wie specifiek iets aan ghost gear wil doen, kan volgens hem het beste geld doneren aan een goed doel. “Er zijn wat kleinere organisaties actief die alleen maar bezig zijn met het opduiken van achtergelaten visserijuitrusting, zoals ‘Ghost Diving’. Die zijn minder bekend bij het grote publiek, omdat ze niet druk zijn met groot in het nieuws komen, maar juist al hun geld steken in het opruimen van de zee. Dat vind ik heel mooi.”
Een klein gebaar waarmee je het verschil maakt. Misschien moeten we de bijdrage van Thorben en zijn team ook wel zo zien: als het gooien van een steen in het water. Met rimpelingen die klein beginnen, daar waar de steen het water raakt, maar geleidelijk aan groter worden, en ergens – hoe onzichtbaar en onverwacht ook – hun invloed hebben.
Fotografie: Thomas Busschers
Tutor Floor Weijman begeleidde het proces
Floor Weijman is tutor binnen de learning community ‘Ongevraagd Advies’. Daar gaat de begeleiding van studenten net even anders dan bij learning community’s die over een specifiek thema gaan. “Inhoudelijk kunnen wij niet veel toevoegen, want de onderwerpen ontstaan bij de studenten zelf, en gaan dus alle kanten op. Wij proberen ons daar zo weinig mee te bemoeien”, vertelt Floor.
Intensieve begeleiding
Het werk van de tutoren richt zich hier hoofdzakelijk op het begeleiden van het proces en de interdisciplinaire samenwerking. Floor: “De eerste twee weken is onze de begeleiding best intensief. Dan laten we studenten eerst kennismaken met zichzelf. Daarna presenteren ze zichzelf aan de groep, waardoor de studenten elkaar ook beter leren kennen.”
In de tweede week gaan de studenten naar Novel-T, op de campus van de Universiteit Twente, voor een soort Dragons Den, vertelt Floor. “Ze presenteren dan hun idee aan mensen die die veel weten van ondernemerschap. Van hen krijgen ze feedback, zodat ze nog beter leren waar ze op moeten letten. Langzamerhand begeleiden wij de studenten, via verschillende workshops, richting een idee waar ze – hopelijk – iets mee kunnen.”
Leerdoelen, storytelling, AI
Na die twee intensieve weken krijgen studenten wekelijks de kans om workshops te volgen die hen helpen om tot een beter advies te komen. “Een workshop over hoe je goede persoonlijke leerdoelen opstelt bijvoorbeeld. Of over storytelling; hoe zorg je dat je boodschap goed overkomt? Of over artificial intelligence; hoe kan je AI gebruiken om je advies te verbeteren? Zo geven wij ze allemaal brokjes informatie mee.”
Feedback
Gedurende het semester presenteren studenten hun verbeterde idee regelmatig. Aan en elkaar, en ook weer aan de ‘dragons’ van Novel-T, halverwege het semester. “Dan presenteren ze hun ‘midterm’ en krijgen ze weer feedback op hun presentaties. We laten studenten ook heel veel onderling samenwerken; elkaars werk beoordelen, resultaten presenteren aan elkaar, elkaar feedback geven. Aan het eind van het semester presenteren ze dan ‘het grote advies’.”
Verschillende richtingen
“Wat ik mooi vond aan het team waar Thorben onderdeel van was: dat waren studenten van hele verschillende richtingen, die in het begin allemaal dachten dat ze de dingen wel op hun ‘eigen manier’ konden gaan doen. Dat leek ook best goed te gaan, ook voor mij als tutor. Totdat bleek dat het helemáál niet zo goed ging – dat er onderling toch wat meningsverschillen en onuitgesproken verwachtingen waren. Ik wil niet zeggen dat de bom toen barstte, maar het was wel helder dat er iets moest gebeuren. Goed… dat hoort ook bij het Smart Solutions Semester – dat het af en toe schuurt.”
“Ze zijn toen beter met elkaar in gesprek gekomen", gaat Floor verder. "Hierdoor hebben ze elkaar en elkaars studies pas écht goed leren kennen. Vanaf dat moment gingen ze echt gezamenlijk aan de slag. Dat vond ik heel mooi: aan het begin was het een beetje ‘ieder voor zich’ en uiteindelijk moesten ze – mede door de tijdsdruk en de realisatie dat er echt iets moest gebeuren – nader tot elkaar komen. Daarin zijn ze heel goed geslaagd.”
