Hoe stoom je genoeg medewerkers klaar voor de energietransitie? Wiro Kuipers, projectmanager ‘LLO in Twente’, gelooft in de kracht van een LLO-Katalysator. Oftewel: een grootschalige samenwerking tussen regionale onderwijsinstellingen en het werkveld, bedoeld om een boost te geven aan de ontwikkeling van kennis en methoden in het kader van Leven Lang Ontwikkelen. Wiro: “We richten ons op het versnellen van de energietransitie, en dat doen we door aan digitale skills te werken.”
Een Olympische opgave. Volgens Wiro Kuipers is dat waaraan Saxion samen met de Universiteit Twente, ROC van Twente en diverse praktijkpartners de komende jaren zal werken. Om dit te illustreren noemt hij de 2.500 fte die nodig zijn om vóór 2050 maar liefst 475 Twentse wijken van het gas af te krijgen. “Het gaat daarbij niet alleen om kennis opdoen,” zegt hij, “maar ook om vaardigheden opdoen. Om zo op andere manieren te kunnen leren. Als je kijkt naar de opleidingsinstituten in onze regio, dan zie je het demografische potentieel teruglopen. Tegelijkertijd zijn er allerlei thema's die aandacht nodig hebben. Bij ons gaat het over de energietransitie en verduurzaming. LLO is voor deze regio een oplossing om mensen te bekwamen, zodat ze bij kunnen dragen aan de thema’s die ertoe doen.”
Voor iedere grote uitdaging die tegenwoordig op ons afkomt, zijn zoals gezegd al snel duizenden extra medewerkers nodig. “Zoveel potentieel is er niet,” zegt Wiro. “Zoveel mensen ga je ook niet in zo'n korte tijd opleiden. Daarom hebben we nu bedacht dat we een slimmere manier moeten vinden om mensen sneller te kunnen opleiden. Met meer digitale skills, zodat je het werk op een slimmere manier kunt doen. Mensen die al in een ander vakgebied werkzaam zijn – en daarin bijvoorbeeld vastlopen – kun je dan op het gebied van de energietransitie laten instromen.”
LLO-Katalysator zit echt op het snijvlak van onderwijs en het werkveld. Het is in dit programma de bedoeling om onderwijs-oplossingen te maken, maar wel in co-creatie met praktijkpartners.
Vijf versnellende hubs
Twee miljoen euro. Zoveel geld heeft het Groeifonds LLO-Katalysator beschikbaar gesteld voor de scholing van Twentse medewerkers in de energietransitie. Wiro benadrukt dat het daarbij niet alleen gaat om ménsen die moeten veranderen. “Het gaat ook over de deelnemende instellingen,” zegt hij. “Als ROC van Twente, Saxion en UT moeten we ons óók ontwikkelen gelet op de nieuwe werkelijkheid. Waarin we sneller in moet spelen op de vraag van de markt. Ik zeg vaak: in een wedstrijd kom je samen verder, maar alleen ga je sneller. Het geld vanuit LLO-Katalysator is bedoeld om sámen sneller te gaan. Dat betekent in dit geval dat je met het werkveld en het onderwijs sneller tot oplossingen komt waarmee mensen bij- en omgeschoold kunnen worden.”
Wiro geeft aan dat nieuwe uitdagingen waar het werkveld tegenaan loopt niet altijd in het onderwijs ‘landen’. “Wat we nu doen met dit programma,” zegt hij, “is die twee ‘cirkels’ wat meer te laten overlappen. LLO-Katalysator zit echt op het snijvlak van onderwijs en het werkveld. Het is in dit programma de bedoeling om onderwijs-oplossingen te maken, maar wel in co-creatie met praktijkpartners. In het project gaan we werken in vijf hubs: plekken waar we die twee werelden samenbrengen.”
Opschalen
Hoe ziet zo’n hub er in de praktijk uit, en wat maakt iedere hub uniek? Wiro: “Samen met het ROC kijken we bijvoorbeeld hoe we rond Kampus Rijssen kunnen werken met een ‘bouwhub’. Een plek waar je je kan richten op duurzame renovatiebouw, installatie en onderwijs. En waar je woningcorporaties en dergelijke samenbrengt om te ontdekken hoe je processen rondom duurzaam innoveren kunt versnellen. Het is een plek waar je van elkaar kunt leren, maar waar je ook samen ontdekt wat er mis is.”
De aanleg van ondergrondse warmtenetten in Hengelo: nog een voorbeeld van een uitdaging die binnen een hub kan worden behandeld. Of denk aan het ‘verzwaren’ van het energienet in Enschede, een enorme klus waarbij de kennis en kunde van een praktijkpartner als Enexis nodig is. “In brede zin is het daarbij de uitdaging dat je de ontwikkelvraag telkens op een eenduidige manier naar boven haalt,” zegt Wiro. “Zodat je geen programma’s ontwikkelt waar later maar drie mensen behoefte aan bleken te hebben. Bij de vraagarticulatie moeten we daarom ook al denken aan opschaling.”
...welke informatie je waar precies inwint, en hoe je dat vervolgens vastlegt en doorgeeft: daar valt een wereld te winnen.
Eigentijdse vaardigheden
Digitale vaardigheden spelen binnen LLO-Katalysator een belangrijke rol. Je zou denken dat zeker de jongste generaties al voldoende wegwijs zijn in de digitale wereld, maar Wiro geeft aan dat het vooral gaat om hele specifíeke vaardigheden. Hij licht toe: “Bij de UT werkt iemand die de afgelopen vier jaar zijn promotieonderzoek heeft gedaan met een grondradar, waarmee je kunt opsporen waar leidingen en kabels liggen. Het zijn apparaten die beschikbaar zijn in de regio, maar die nog niet veel worden gebruikt. Omdat niet iedereen weet hoe zoiets werkt of toegepast moet worden.”
Ook dichter bij huis heeft Wiro een voorbeeld dat het belang van specifieke digitale vaardigheden duidelijk maakt. “Ik heb een paar jaar geleden mijn huis gerenoveerd,” vertelt hij. “De architect had een tekening gemaakt, maar daar kon de elektromonteur niet mee uit de voeten. Toen ging ik in het Stadsarchief zoeken naar de oorspronkelijke bouwtekeningen, die weer afweken van de informatie van het Kadaster. Het is niet handig als je dan de hele tijd met een stuk of vijf verschillende tekeningen moet werken; laat staan dat je over een database beschikt voor de ondergrond en de omgeving. Kortom, welke informatie je waar precies inwint, en hoe je dat vervolgens vastlegt en doorgeeft: daar valt een wereld te winnen.”
Duurzame werkpakketten
Terugkomend op de samenwerking binnen LLO-Katalysator: hoe zitten de betrokken onderwijspartijen in de wedstrijd? “Saxion is de penvoerder van dit project,” zegt Wiro. “Het projectmanagement ligt voor een groot deel bij ons. We richten ons op twee inhoudelijke werkpakketten; eentje gaat over woningen en wijken, en het andere pakket gaat over ondergrondse infrastructuur. Dat laatste pakket wordt vooral getrokken door de UT; het eerste door Saxion. Wij zitten er vooral in om modules te ontwikkelen op hbo-niveau, en om nieuwe micro-interventies te ontdekken. Ook proberen we meer mensen toe te rusten voor een blijvende betrokkenheid bij learning communities.”
Als het gaat over ‘ondergrondse infrastructuur’, dan kunnen we het best praten met professor André Dorée van Universiteit Twente. Als we hem later benaderen met de vraag hoe de UT precies in de wedstrijd zit, reageert hij: “Voor de energietransitie moet veel gegraven worden. De ondergrondse werken zijn ingewikkeld en zitten vol onaangename verrassingen. Er zijn meerdere eigenaren van kabels en leidingen. We weten niet precies waar alles ligt. Dat geldt ook voor oude funderingen, zwerfkeien, verschillende grondsoorten en verontreinigingen. Als we dat goed in beeld kunnen brengen, en alle partijen goed geïnformeerd zijn, dan kan er sneller en veiliger gewerkt worden. Daarom richten we ons op doorontwikkeling van digitale technieken. We passen die technieken gelijk toe, leiden mensen op en stroomlijnen processen. Door dit versnellen van innoveren, leren, opleiden en toepassen helpen we de schaalsprong te maken."
Wanneer het gaat over slim bouwen óp die ondergrondse infrastructuur, dan is Jan Ooms, directeur van ROC van Twente, de aangewezen persoon. Over ‘zijn’ specifieke rol binnen LLO-Katalysator zegt hij: "De mbo-opleiding Smart Building speelt een cruciale rol in de energietransitie. Bij deze opleiding vergaar je de kennis en leer je de vaardigheden om innovatieve, energie-efficiënte gebouwen te ontwerpen en te beheren. Hierdoor zijn onze studenten in staat om slimme technologieën te integreren, waarmee ze bijdragen aan de vermindering van de CO2-uitstoot en het duurzaam gebruik van natuurlijke hulpbronnen. Op die manier zijn ze de drijvende kracht achter een groene en duurzame toekomst."
Olympische vlam
We sluiten af met Wiro, die nog een lange weg te gaan heeft met ‘LLO in Twente’. Denk aan het oprichten van learning communities, die mensen in staat moeten stellen om beter te leren in groepsverband. Of denk aan een Center of Expertise om al die kennis en kunde ook voor toekomstige uitdagingen beschikbaar te houden. Om in wedstrijdtermen te spreken: er moeten nog interessante horden worden genomen. Wiro klapt zijn laptop open. “Kijk,” zegt hij, wijzend naar een schematische weergave van een atletiekterrein en een tribune. “Dit is het Olympisch Stadion van Amsterdam. Voor LLO-Katalysator heb ik daar het Olympisch stadion van Twente van gemaakt, als metafoor voor het speelveld rondom de energietransitie.” We zien atletiekbanen voor alle projectrondes; een Olympische vlam die staat voor de omscholing van al die duizenden medewerkers in de energietransitie. Het is duidelijk: grote uitdagingen vragen om de instelling van een topsporter.
Fotografie: Thomas Busschers
Consortiumpartners LLO in Twente
De consortiumpartners van ‘LLO in Twente’ zijn:
Siers Groep, Ter Steege Groep, Linthorst Techniek, Van Dam Groep, Alferink Installatietechniek, Engberink technische installaties, Loohuis installatiegroep, Winkels Techniek, Brusche Electrotechniek, De Groot Installatietechniek, Overijssels Vakmanschap, Cogas, Pioneering, Gemeente Enschede, Gemeente Hengelo, Bouwend Nederland, Techniek Nederland, WijTechniek, Industriële Kring Twente, Twente Board, Universiteit Twente, Saxion Hogeschool, ROC van Twente, Provincie Overijssel.
