Suïcidaliteit onder mannen van middelbare leeftijd en sociaal kwetsbare jeugd: meer kennis en betere interventies

In een consortium met meer dan 20 betrokken partijen, waaronder universiteiten, hogescholen, ziekenhuizen, GGD’s, onderzoeksorganisaties, ervaringsdeskundigen en professionals, gaan we aan de slag met vier werkpakketten. De penvoerder is Rijksuniversiteit Groningen. Vanuit de programmalijn Betekenis Geven & Herstellen zijn wij als lectoraat verantwoordelijk voor één van deze vier werkpakketten. Onze werkgroep bestaat uit de professionals van Wijkracht Dinkelland, Wender, Ixta Noa, Kenniscentrum Phrenos, het Verwey-Jonker Instituut en het lectoraat Social Work. In co-creatie met stakeholders gaan we een methode ‘Integraal werken suïcidepreventie’ ontwerpen vanuit vier perspectieven; cliënt en zijn huishouden, methodisch handelen, interprofessioneel werken en beleid. De methode wordt landelijk beschikbaar gesteld.

Over dit project

In Nederland vormen mannen van middelbare leeftijd de groep met het hoogste risico op overlijden door suïcide (CBS, 2023). Binnen deze doelgroep zijn er bepaalde hoog risicofactoren: (dreigende) dakloosheid, alleenwonend, huisuitzetting, negatieve jeugdervaringen, gescheiden zijn, werkloos/in de bijstand (National Health Care for the Homeless Council, 2017; 113 Zelfmoordpreventie, 2021). Middelbare mannen zijn terughoudender in vergelijking met andere doelgroepen in het zoeken naar (psychologische) hulp (Schrijvers, Bollen & Sabbe, 2012) maar gaan ook sneller over tot suïcidaal gedrag (kortere overgangsfase van suïcidale gedachten naar gedrag) (Han, Batterham, Calear & Randall, 2017; Wyllie e.a., 2012).

Middelbare mannen zijn vanwege bovengenoemde problematiek sterk oververtegenwoordigd in de Maatschappelijke Opvang, en verdienen ook de aandacht van Wijkteams (denk aan alleenwonende mannen). Wijkteams spelen een rol bij het tijdig signaleren en het aangaan van het gesprek wat betreft suïcidale gedachten en gedragingen. Wijkteams vallen onder gemeenten, die verantwoordelijk zijn voor een zo integraal mogelijke dienstverlening op het gebied van maatschappelijke ondersteuning, publieke gezondheid, preventie, zorg, jeugdhulp, onderwijs, welzijn, wonen, werk en inkomen (Van Arum et al., 2020). Echter, wijkteams geven aan dat het integraal werken tussen gemeenten, sociaal domein en GGZ tekortschiet voor mannen van middelbare leeftijd als het gaat om suïcidepreventie. Maatschappelijk opvang organisaties geven aan dat ze handvatten nodig hebben om suïcidepreventie vorm te geven.

Op nationaal en internationaal niveau is onvoldoende onderzoek naar de toepassing van integraal werken met betrekking tot suïcidepreventie voor de doelgroep middelbare mannen. Internationaal onderzoek toont wel aan dat er effectieve, laagdrempelige middelen zijn voor suïcidepreventie voor mannen van middelbare leeftijd (Jackson e.a., 2022; Jerant e.a., 2020; Lapierre e.a., 2011; Stanley e.a., 2018; Struszczyk, Galdas & Tiffin, 2019; Suicide Prevention Resource Center, 2016).  Kortom, voor de doelgroep mannen van middelbare leeftijd kan integraal werken wat betreft suïcidepreventie geoptimaliseerd worden, aangezien zij een belangrijke risicogroep vormen.

Korte termijn doelstelling (binnen looptijd van 18 maanden):

In co-creatie met stakeholders een ontwerp maken voor integraal werken aan suïcidepreventie vanuit vier perspectieven (client en huishouden, methodisch, interprofessioneel werken, beleid) en in twee bescheiden pilots (wijkteams en maatschappelijke opvang) het ontwerp uitvoeren en evalueren.

Lange termijn (bij vervolg van de consortium subsidie):

Methode landelijk beschikbaar stellen om integraal werken vanuit vier perspectieven te implementeren ten aanzien van suïcidepreventie in het sociaal domein, ten gunste van mannen van middelbare leeftijd zodat het aantal suïcides en suïcidepogingen teruggedrongen wordt.

Hoofdvraag:

Hoe kan het sociaal domein succesvol integraal werken aan suïcidepreventie voor de doelgroep mannen van middelbare (40 - 70 jaar)?

Projectresultaat

1. Blauwdruk ‘methode integraal werken suïcidepreventie’ voor de doelgroep mannen van middelbare leeftijd, inclusief mogelijke toepassingen, technieken en methoden en deze landelijk beschikbaar maken voor het sociaal domein in Nederland.
2. Onderzoeksverslag van focusgroepgesprekken, interviews met professionals, nabestaanden (familie), ervaringsdeskundigen met daarin hun visies en ervaringen op suïcidepreventie in twee contexten van het sociaal domein: de wijkopvang en de maatschappelijke opvang, evenals hun wensen voor mogelijke verbeteringen.

Betrokken partijen

Dit project is een samenwerking van een consortium met meer dan 20 betrokken partijen, waaronder universiteiten, hogescholen, ziekenhuizen, GGD’s, onderzoeksorganisaties, ervaringsdeskundigen en professionals en het Saxion-lectoraat Social Work. De penvoerder is Rijksuniversiteit Groningen. Het project wordt gesubsidieerd door ZonMw.