Toegankelijk onderwijs is óók toegankelijk onderwijs buiten de Randstad

13 mei 2019 Leestijd Minuten

De discussie over toegankelijk onderwijs gaat vaak over zaken als kansenongelijkheid, internationalisering en selectie-instrumenten. Zelden over de vraag of er überhaupt onderwijs is in de vorm van een middelbare beroepsopleiding, hogeschool of universiteit. Op dit moment is dit type van toegankelijkheid in Nederland nog goed geregeld, want in elke regio kunnen studenten kiezen uit een MBO-, HBO- of universitaire opleiding die bij hen past. De demografische krimp gaat hierin waarschijnlijk verandering brengen.

Onlangs was in het nieuws dat een nieuw MBO-schoolgebouw in Zeeland wordt geopend. Eén van de vragen was of het niet vreemd was om een nieuw gebouw neer te zetten in een krimpregio. Eigenlijk is juist díe vraag vreemd. Want natuurlijk zet Zeeland in op goede voorzieningen voor zijn studenten.

In grote delen van Noord-, Oost- en Zuid-Nederland is al sprake van een demografische krimp, of komt die eraan. Nu al zijn de consequenties daarvan te merken in het basis- en voortgezet onderwijs. Klassen worden samengevoegd en sommige basisscholen verdwijnen zelfs. Ook het MBO en het hoger onderwijs beginnen de eerste effecten te voelen.

Je kunt je afvragen of het erg is, zolang de scholen, hogescholen en universiteiten maar goed boekhouden en op de krimp anticiperen. Maar net als in de Randstad is in deze regio’s het aantal vacatures en dus de behoefte aan afgestudeerden hoog. Ook Noord-, Oost- en Zuid-Nederland hebben te kampen met moeilijk vervulbare functies in techniek, onderwijs en zorg. Onderwijs heeft daarnaast een bredere functie. Het zorgt niet alleen voor de arbeidskrachten van de toekomst, studenten zijn als student al een motor voor de economie. Ze zorgen voor vraag naar huisvesting, horeca, winkels, huisartsen, cultuuraanbod, enzovoort. Studenten leveren kortom een grote bijdrage aan de vitaliteit van een regio.

De huidige onderwijsfinanciering stimuleert onbedoeld een concentratie van het beroeps-, hoger en universitair onderwijs in de Randstad. Want onderwijsinstellingen worden per student gefinancierd. Het is niet te verwachten dat instellingen in “de regio” alle opleidingen in de lucht kunnen houden wanneer studentenaantallen afnemen. Kleine opleidingen en faciliteiten zoals praktijkruimtes en labs zullen daardoor onder druk komen te staan. Dit heeft een verschraald onderwijsaanbod tot gevolg.

Ook het politieke debat over de toekomst van middelbaar beroeps-, hoger en universitair onderwijs richt zich vaak op de Randstad. Een voorbeeld daarvan is de discussie over internationalisering van hoger onderwijs. Wij willen de problemen die ontstaan door een te snelle of te forse internationalisering niet bagatelliseren, maar een toevloed aan internationale studenten psychologie in Amsterdam is echt iets anders dan meer internationaal talent aantrekken voor technische opleidingen (en vacatures) in Noord-, Oost- en Zuid-Nederland. Want ook daar zijn goed opgeleide mensen essentieel voor de regionale economie.

Wij kunnen ons niet voorstellen dat iemand de verschraling van het onderwijs buiten de Randstad een acceptabele ontwikkeling vindt. Ons pleidooi is een regionaal onderwijsbeleid te voeren, waarin de verschillen tussen delen van ons land worden erkend. Breng bijvoorbeeld nuance in de discussie over internationalisering. Haal de scherpe kanten uit het financieringsmodel door het minder studentafhankelijk te maken. Stel instellingen in staat om een breed aanbod te handhaven. Geef het MBO en de hogescholen een vaste voet, net zoals universiteiten die al hebben. Kortom, garandeer ook in de toekomst toegankelijk middelbaar beroeps- en hoger onderwijs in heel Nederland.