Het Saxion-lectoraat Waarde van Reclasseren is een van de eerste lectoraten in Nederland die een machtiging heeft om met de microdata van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) te werken. Doel is om met hulp van grote hoeveelheden data inzichtelijk te maken wat het werk van de reclassering de Nederlandse samenleving oplevert. Niet alleen aan financiële, maar vooral aan maatschappelijke waarde in de volle breedte, vertelt lector Attila Németh. “Met data-analyse in combinatie met kwalitatief onderzoek, krijgen we meer grip op wat de reclassering met haar werk bereikt in Nederland.”
Wie in ons land een delict pleegt of daarvan verdacht wordt, komt in aanraking met de reclassering. Drie reclasseringsinstellingen zijn in Nederland verantwoordelijk voor het toezicht op daders, verdachten en de werkstraffen die ze uitvoeren. Ook speelt de reclassering een rol in de diagnose en het advies aan rechters en officieren van justitie. Met gerichte interventies, zoals gedragstrainingen en begeleiding ondersteunt de dienst (ex-)gedetineerden bij hun terugkeer in de maatschappij. Vanzelfsprekend hangt er een prijskaartje aan deze inspanningen, die er op hun beurt op gericht zijn juist weer maatschappelijke waarde te leveren. De vraag hierbij is: hoe meet je de waarde van reclasseren, in die complexe werkelijkheid van betrokkenen, met hun eigen problematiek, hun eigen behandelplan en hun resultaten? Kort gezegd, hoe doe je onderzoek naar al die variabelen?
De verantwoordingsvraag vanuit de maatschappij, zeker rond sociale vraagstukken, wordt steeds sterker. We zijn geneigd alleen maar te kijken naar kosten, maar daarnaast speelt ook de vraag: wat levert het ons verder allemaal op? Het zijn twee hele legitieme vraagstukken.
Attila: “Onderzoek op dit vlak is onontgonnen terrein. Vanuit de reclassering was er de sterke wens om rond dit belangrijke en complexe thema een lectoraat op te zetten. De verantwoordingsvraag vanuit de maatschappij, zeker rond sociale vraagstukken, wordt steeds sterker. We zijn geneigd alleen maar te kijken naar kosten, maar daarnaast speelt ook de vraag: wat levert het ons verder allemaal op? Het zijn twee hele legitieme vraagstukken. ”
Ruim twee jaar geleden ging de reclassering een samenwerking met Saxion aan, in de vorm van het lectoraat Waarde van Reclasseren. Naast onderzoek waarmee de feitelijke resultaten van de reclassering verantwoord konden worden, formuleerde Saxion een aanvullende onderzoeksvraag: hoe kunnen we die maatschappelijke waarde van het reclasseringswerk vergroten?
Nu is er een machtiging van het CBS, die het lectoraat in staat stelt haar onderzoeksdata te koppelen aan grote hoeveelheden gestructureerde data die het bureau voor het onderzoek beschikbaar stelt. Aan deze nieuwe stap ging een intensieve periode van inventarisatie en analyse vooraf. Attila: “We hebben de afgelopen twee jaar systematisch de werkzaamheden van de reclassering en vooral de veranderingen die cliënten en hun naasten hierdoor ervaren, in kaart gebracht. Van daaruit hebben we een slag gemaakt naar wat die effecten de maatschappij aan baten opleveren. Hiervoor hebben we veel literatuuronderzoek gedaan. Je moet vele begrippen classificeren, analyseren, bepalen hoe ze zich tot elkaar verhouden en in causale modellen gieten. Inmiddels beschikken we over een wandvullend model. We proberen een niet-lineair systeem toch zo goed mogelijk in kaart te brengen, de werkelijkheid te modelleren. Het ingewikkeldst is dat je moet kwantificeren wat er bij cliënten verandert en dat je aanvullend kwantificeert wat daarvan het effect op de maatschappij is. Dáár in die kwantificering zit de grote uitdaging.”
Wie een delict pleegt, gaat het systeem in en kost de maatschappij veel geld. Als we herhaling kunnen voorkomen, dan levert ons dat heel wat op.
Als we concreet kijken naar wat er door begeleiding van de reclassering bij cliënten kan veranderen, dan hebben we het onder andere over hun houding, het gebruik van verslavende middelen, gezondheid, huisvesting, het starten met een opleiding of het vinden van een baan en wijzigingen in inkomen. Al die elementen hebben invloed op meer of minder recidive en dus op een toename of afname van criminaliteit. Minder criminaliteit zorgt voor een lijst aan welvaartsvoordelen, zoals vermeden schade, verbeterd woongenot in wijken en veiligheidszorgkosten die niet gemaakt hoeven te worden. Bij minder delicten is er immers sprake van minder opsporing, minder advocaten en de hele administratieve organisatie die daar achter zit. Attila: “Wie een delict pleegt, gaat het systeem in en kost de maatschappij veel geld. Als we herhaling kunnen voorkomen, dan levert ons dat heel wat op. Ook subjectieve veiligheid speelt een rol. Als je je veiliger voelt als maatschappij, heeft dat waarde voor ons allemaal. Wij proberen een zo compleet mogelijk beeld te scheppen van alle waarden die je kunt bereiken met het werk van de reclassering.
Het liefst zien we mensen natuurlijk weer op een zinvolle manier een bijdrage leveren aan de maatschappij, bijvoorbeeld in de vorm van een leertraject of een baan. Ze zien daarbij hun schulden verminderen en hebben minder maatschappelijke of medische ondersteuning nodig. Het in kaart brengen van al die welvaartsaspecten vraagt om een divers onderzoeksteam: kwantitatieve en kwalitatieve onderzoekers, van een bestuurskundige, socioloog en een veiligheidskundige tot een jurist. Studenten die aan ons lectoraat verbonden zijn, komen op hun beurt ook vanuit allerlei opleidingen bij ons terecht. Ze studeren bijvoorbeeld Sociaal Juridische Dienstverlening, Bestuurskunde of Toegepaste Psychologie. De studenten vinden elkaar rond dit thema en leren elkaars taal spreken. Fantastisch. Onze voorlopige rekenmodellen geven een eerste indruk van de omvang van de verschillende maatschappelijke kosten en baten, maar verdere verdieping is wenselijk.”
De studenten vinden elkaar rond dit thema en leren elkaars taal spreken. Fantastisch.
De machtiging van het CBS zorgt ervoor dat ons lectoraat binnenkort data-analyses kan maken met grotere datasets. “We koppelen de data van de reclassering aan die van het CBS, dat juist weer heel veel gegevens verzamelt over allerlei sociale aspecten van de Nederlandse samenleving. Over werk, huisvesting, of bijvoorbeeld hoe vaak mensen met justitie in aanraking komen. In onze analyses hebben we het over een aantal logische groepen, op type-niveau. De privacy op persoonsniveau is bij deze analyse volledig gewaarborgd, want we nemen alleen resultaten mee op groepsniveau.
We hebben de ambitie onze maatschappelijke kosten-batenanalyses op type-niveau straks vorm te geven in een digitale omgeving. Dat wordt een decision support-systeem, waarmee we niet alleen inzicht in resultaten krijgen, maar ook de variabelen kunnen veranderen om te zien wat mogelijke effecten zijn. De reclassering heeft daarmee de mogelijkheid haar activiteiten te verantwoorden en om strategische beslissingen verder te onderbouwen. Als ze de financiële en maatschappelijke baten van haar inspanningen bovendien nog verder kan vergroten, dan heeft ons Saxion-onderzoek niet alleen bijgedragen aan een betere verantwoording, maar ook aan een betere samenleving. Bovendien is de ontwikkelde methode ook bruikbaar voor andere beleidssectoren binnen het sociaal domein, de gezondheidszorg en veiligheid. Met hulp van wiskunde zijn we op weg naar meer maatschappelijk welzijn, zou je kunnen zeggen.”
