Tijdens haar afstudeerperiode in de verpleeghuiszorg moest Femke Hoekert dit najaar alle zeilen bijzetten, omdat de coronamaatregelen weer strenger werden. Hoe slaagde de Saxion-student Toegepaste Psychologie er toch in om haar zeer actuele afstudeeronderzoek over sociaal contact in coronatijd goed af te ronden? Welke tips heeft ze voor afstudeerders? “Denk een stap vooruit en maak scenario’s voor als de omstandigheden veranderen,” zegt ze uit eigen ervaring.
Femke, waarom wilde je een afstudeeronderzoek over corona in de ouderenzorg doen?
“Op het nieuws zag ik zoveel over de impact die corona had op de ouderenzorg. Voor bewoners en het personeel, maar ook voor mantelzorgers die niet meer bij hun dierbaren op bezoek konden komen. In mijn omgeving kende ik de verhalen ook. Ik vond het heftig om te zien wat het bezoekverbod in de eerste coronagolf met mensen deed.”
Waar kwam je voor je afstudeeronderzoek terecht?
“Ik solliciteerde op verschillende plekken, maar ontving van Woonzorg Unie Veluwe (WZU) al snel een positieve reactie. Deze organisatie levert ouderenzorg in vijf verpleeghuizen op de Noord-Veluwe. Ook verzorgen de medewerkers thuiszorg in die omgeving. Bij WZU zagen ze eigenlijk direct kansen voor de eigen organisatie en voor mij als afstudeerder om met mijn onderzoek aan de slag te gaan.”
Wat hield jouw onderzoek in?
“Ik heb onderzocht hoe je in coronatijd veilig en sociaal contact kunt stimuleren tussen mantelzorgers en hun dierbaren in het verpleeghuis. Dat hield in: eerst kijken wat sociaal contact betekent voor de betrokkenen. Daarvoor ben ik vooral in gesprek gegaan met de mantelzorgers. Van de ethische commissie van Saxion begreep ik dat het niet mogelijk was om bewoners rechtstreeks bij het onderzoek te betrekken. Veel van hen hebben de diagnose Dementie, dus richtte ik me op de mantelzorgers. Uit die gesprekken leerde ik welke oplossingen zij zelf hadden bedacht en wat de instelling zelf had gedaan. Zo concludeerde ik wat ik daar zelf nog aan toe kon voegen. De mantelzorgers hebben vervolgens weer feedback gegeven op mijn onderzoeksresultaten.”
Kun je wat concrete voorbeelden geven?
“Een technisch maar eenvoudig hulpmiddel is de Komp. Dat is een ouderwetse televisie die eenvoudig te bedienen is, waar bewoners berichten en filmpjes van hun dierbaren mee kunnen ontvangen. Ook is er de Kuierbox: een plastic scherm waarbij je aan weerszijden zit. Met een microfoon en geluidsboxen wordt het mogelijk elkaar toch te zien en spreken. Zelf bedacht ik nog een aantal oplossingen die te koppelen waren aan de vijf zintuigen. Bijvoorbeeld een baliescherm met een kleine opening onderaan. Daarmee konden bewoners en mantelzorgers toch onder gecontroleerde omstandigheden elkaars hand vasthouden. Aanraking is zó belangrijk voor iemands welzijn. Voor en na de sessie moesten de handen zorgvuldig ontsmet worden.”
Ik was in een aantal huizen gestart met groepsinterviews. Bewust. Ik wilde graag dat mantelzorgers op elkaar konden reageren, hun ervaringen zouden delen. Die werkwijze moest ik ombuigen. Net als de familiegesprekken die ik voor ogen had.
Je was goed op weg met je interviews, toen de coronamaatregelen dit najaar weer aangescherpt werden. Wat betekende dat voor jou als afstudeerder?
“Dat ik creatief moest zijn en naar nieuwe oplossingen op zoek moest. Ik was in een aantal huizen gestart met groepsinterviews. Bewust. Ik wilde graag dat mantelzorgers op elkaar konden reageren, hun ervaringen zouden delen. Die werkwijze moest ik ombuigen. Net als de familiegesprekken die ik voor ogen had. Het bleek moeizaam om in Teams met kleinere groepen het gesprek aan te gaan. Bellen was in groepsverband bijna onmogelijk, dus heb ik veel interviews één op één, telefonisch moeten afnemen. Het kostte meer tijd, omdat ik ook ruimte wilde bieden aan ieders verhaal. Mensen hadden veel verdrietige dingen meegemaakt. Bijvoorbeeld met stervende ouders, waarbij ze alleen op afstand via een online verbinding machteloos konden toekijken. Het waren gesprekken waar ik vaak ook zelf even van moest bijkomen.”
Kreeg je voldoende support van je afstudeerorganisatie?
“Zeker. Omdat ik anders moest gaan werken werd er constant met mij meegedacht. Hoe ik de interviews toch binnen de planning op een goede manier kon afnemen en afronden. Ik ontving ook regelmatig mails van medewerkers om te vragen of het goed ging, of ze nog iets voor me konden doen. Ik heb de medewerkers zelf ook teruggegeven dat hun inzet en zorg door familieleden van bewoners enorm werd gewaardeerd. Het was mooi om de organisatie dat terug te kunnen geven.”
Heb je je afstudeerperiode goed kunnen afsluiten?
“Ja, het plan van aanpak is goed ontvangen. Vorige week heb ik het gepresenteerd aan het bestuur en het crisisteam. Ze zijn enthousiast en willen zeker wat met mijn aanbevelingen gaan doen. Zo heb ik goed duidelijk kunnen maken dat fysieke aanwezigheid van mantelzorgers een eerste levensbehoefte is. Voor bewoners en de mantelzorgers zelf. Ook heb ik in kaart gebracht wat verschillende plannen en aanpassingen financieel betekenen. Van betrokken mantelzorgers hoor ik terug dat mijn aanbevelingen over de communicatie ook zijn overgenomen. Bijvoorbeeld dat er persoonlijker en gedetailleerder over de situatie op een bepaalde afdeling uitleg wordt gegeven. Ook dat zorgt voor troost en verbinding.”
Welke tips wil je andere afstudeerders in coronatijd meegeven?
“We zitten in een lastige en onvoorspelbare tijd. Denk bij het schrijven van je Plan van Aanpak goed na over verschillende scenario’s. Wat doe je bijvoorbeeld met interviews als Nederland na een soepele periode ineens weer in een lockdown gaat? Wat betekent dat voor jouw onderzoek? Ook is het verstandig om je afstudeerorganisatie of -bedrijf mee te laten denken als alles anders wordt. Probeer niet zelf altijd het wiel uit te vinden, maar maak gebruik van de kennis die anderen hebben. Vaak is er meer mogelijk dan je denkt. Tenslotte: neem deel aan de afstudeerbijeenkomsten, luister naar de ervaringen van anderen. Je bent niet de enige die soms onzeker is of worstelt met bepaalde keuzes. Door ervaringen en kennis te delen, help je elkaar weer een stap verder.”
Lees ook:
Elkaar anders vasthouden: hoe sociaal aanraken in de zorg tijdens en na corona mogelijk blijft
Iemands hand even vasthouden, een arm om een schouder leggen: voor zorgmedewerkers is het ‘sociaal aanraken’ in coronatijd niet meer vanzelfsprekend. Ook voor hun cliënten en patiënten kan dat een ingrijpend gemis zijn. Zes Saxion-lectoraten starten, met zorginstellingen en het bedrijfsleven het onderzoek Sociaal Aanraken op Afstand. Kun je technische oplossingen of een andere werkwijze inzetten om aanraking te vervangen, te simuleren of te reguleren? Projectleider Marijke Noome vertelt over dit nieuwe, bijzondere onderzoek.
