Anne4Care als digitale helpende hand voor ouderen met migratieachtergrond

“Anne bestaat al een tijdje. Ze wordt als digitale assistent ingezet om verschillende doelgroepen te ondersteunen. Zelfs internationaal gebeurt dat al,” vertelt Karin Dijkstra die intensief betrokken is bij het KIEM-onderzoeksproject dat Saxion met samenwerkingspartners uit de zorg en het bedrijfsleven dit jaar uitvoert. “Je kunt Anne zien als virtuele hulp voor mensen bij het behouden van hun dagstructuur, het onderhouden van sociale contacten en het aangaan van betekenisvolle activiteiten.” Hoewel de virtuele Anne breed ingezet kan worden, focust het onderzoek zich op ouderen met een Turks-Nederlandse achtergrond, voornamelijk met een cognitieve beperking, in de vorm van beginnende dementie, legt Dijkstra uit. “Het gaat om mensen die nog wel thuis wonen, maar al wel in de dagbesteding zitten of tot die doelgroep behoren.”

Wegvallen dagbesteding door corona

Het wegvallen van die dagbesteding in coronatijd, bij samenwerkingspartner IMEAN Care uit Almelo, triggerde de vraag naar het ontwikkelen van een trainingspakket om goed met Anne te leren werken, vertelt de associate lector: “IMEAN Care biedt cultuur-sensitieve zorg aan ouderen met een migratieachtergrond. Vanuit Saxion werkten we al samen aan het provinciale programma In2Werelden, dat zich richt op wonen, zorg en welzijn van deze doelgroep. Het idee van dat programma was om lokaal partners bijeen te brengen, om samen nieuwe projecten te ontwikkelen. Daar is dit KIEM-onderzoek, dat zich nu specifiek op de Turks-Nederlandse doelgroep richt, uit voortgekomen.”

Op tijd een boterham smeren

Concreet kan Anne ouderen, hun mantelzorgers en zorgprofessionals op allerlei manieren ondersteunen. Zo helpt Anne de nog thuiswonende oudere er aan te denken op tijd een boterham te smeren, iets te drinken of om de juiste medicijnen op het goede tijdstip in te nemen. “Dat ondersteunt ook het werk van de zorgprofessional, die deze momenten voor medicatie in de tablet kan invoeren,” vertelt Dijkstra. “Maar Anne kan meer. Zo ondersteunt ze ook het beeldbellen met de tablet. Bijvoorbeeld tussen ouderen en hun mantelzorger, of met hun verpleegkundige van de thuiszorg. In coronatijd zagen we dat de ouderen die aan ons onderzoek meedoen elkaar ook onderling gingen bellen, omdat ze elkaar niet meer bij de dagbesteding konden spreken. Dat was erg mooi om te zien.”

Mantelzorgers en zorgprofessionals

Het klinkt mooi en dat is het ook. Maar het gaat niet vanzelf. Want hoe leer je mensen met beginnende dementie die Turks spreken om goed met Anne te werken? Hoe zorg je dat hun mantelzorgers en de betrokken zorgprofessionals daar vanuit hun eigen rol goed op aansluiten? Dat is precies waar de focus van het huidige onderzoek ligt. Het moet alle partijen handvatten geven om laagdrempelig en gezamenlijk met Anne van start te gaan.

Innovatieve spraaktechnologie

“Voor deze doelgroep was het nodig om Anne met innovatie spraaktechnologie Turks te leren spreken. Toch gaat het aanpassen van de software verder dan het inbouwen van andere taal. Er komt ook cultuur-sensitiviteit bij kijken: hoe spreek je mensen aan op de manier die bij hen past? We zijn op zoek naar een gepersonaliseerde benadering en onderzoeken wat de doelgroep nodig heeft.” Daarvoor is er de inbreng van de softwareontwikkelaar van Anne4Care, net als die van de betrokken onderwijskundige en onderzoekers vanuit de Saxion-lectoraten Verpleegkunde en Technology, Health & Care. “Zij observeren en verkennen elke stap die de ouderen, als co-onderzoekers in het project, met de tablet zetten. Je kunt het zien als een unboxing-moment, dat letterlijk laat zien wat nodig is om met het hulpmiddel aan de slag te gaan. Onze deelnemende ouderen geven daarbij ook zelf aan waar ze vastlopen en ondersteuning bij kunnen gebruiken.”

Trainingspakket

Die ondersteuning vertaalt zich in een trainingspakket dat zowel uitleg op papier als vanuit de applicatie zelf kan geven, legt Dijkstra uit: “Zodra Anne is geactiveerd, helpt ze haar gebruikers zelf met een virtueel onboarding-traject om haar beter te leren kennen. Ze neemt de gebruikers als het ware aan de hand.”

Het inzetten van technologie in de zorg is de afgelopen jaren gegroeid. Ouderen blijven langer thuis wonen, zorgprofessionals moeten slimmer en efficiënter gaan werken om aan de zorgvraag te kunnen blijven voldoen. “En we zien dat deze Covid-periode de interesse en vraag naar technologie in de zorg alleen maar enorm heeft versneld. We moesten ineens wel. Dit laat ons ook een oplossingsrichting zien om taken van zorgprofessionals over te nemen, voor zover dat kan. Natuurlijk moeten we ook de menselijke maat bewaken, maar waar toepassingen als Anne ouderen kunnen ondersteunen, is dat natuurlijk helpend en interessant. Ook voor het idee van zorg op afstand,” zegt Dijkstra.

Blauwdruk voor vervolgonderzoek

Het onderzoek richt zich nu op de doelgroep die aan IMEAN Care verbonden is. Zo wordt het lespakket in de praktijk bij de instelling ingezet. Toch ziet Karin Dijkstra dit KIEM-project als een blauwdruk voor vervolgonderzoek, dat bijdraagt aan een breder maatschappelijk belang rond zorg en technologie: “Dit levert ons generieke kennis op over het inzetten van allerlei technologische innovaties die in ontwikkeling zijn. Het gaat er om hoe je de brug slaat tussen zo’n applicatie en de mensen die er mee moeten leren werken. Hulpmiddelen als Anne kunnen ook een belangrijke rol gaan spelen in preventie of bij leefstijlverandering. Ze kunnen kwetsbare doelgroepen ondersteunen, die daar zelfstandig minder goed toe in staat zijn. We richten ons steeds meer op gepersonaliseerde zorg: welke ondersteuning heeft iemand op welk moment van de dag nodig? Dit project brengt partijen vanuit de zorg en de techniek bij elkaar. Vanuit het onderwijs en toegepast onderzoek kunnen wij die verbinding leggen. Ik zie dat ook echt als onze missie.”

Foto header: Eric Brinkhorst