Longread: Timo Kos over het Saxion Onderwijsmodel

Met het Saxion Onderwijsmodel (SOM) wil Saxion haar visie vertalen naar het onderwijs en meer impact maken voor de regio. Om dat voor elkaar te krijgen, moet dit vierjarenplan de relatie met het werkveld voor studenten en docenten versterken.

“Uiteindelijk willen we ervoor zorgen dat onze studenten nog beter aansluiten bij de vragen van nu, maar vooral bij de vragen van de toekomst”, vertelt Timo Kos, binnen het College van Bestuur verantwoordelijk voor het onderwijs en de onderwijsondersteuning.

“In het Saxion Onderwijsmodel beschrijven we waar we extra accenten aanbrengen, om ervoor te zorgen dat we dat kunnen realiseren. Denk bijvoorbeeld aan het verbeteren en doorontwikkelen van het Smart Solutions Semester. Met het SOM vernieuwen we ons onderwijs, zodat dit nog beter aansluit op de ontwikkelingen in de samenleving.”

Interdisciplinair projectonderwijs: een mooie puzzel
Een belangrijke aanleiding voor de ontwikkeling van het onderwijsmodel is de vraag vanuit het werkveld. Bedrijven zijn steeds meer op zoek naar potentiële medewerkers die, naast dat ze goed zijn in hun eigen vak, ook de vaardigheden hebben om met mensen uit een ander vakgebied samen te werken. Interdisciplinair projectonderwijs is daarom een belangrijk onderdeel van het SOM.

“We willen met vraagstukken werken die echt door een bedrijf of instelling zijn ingebracht, waarbij studenten uit verschillende disciplines samenwerken aan een oplossing. Dat is een heel mooi, maar ook een heel uitdagend concept, zowel voor studenten als voor de begeleiders en de bedrijven. Het Saxion Onderwijsmodel zorgt voor de randvoorwaarden, zodat we dat goed kunnen organiseren.”

Investering om klaar te zijn voor de toekomst
De ontwikkeling van het Saxion Onderwijsmodel komt volgens Timo precies op het juiste moment. Saxion zal, doordat er tegenwoordig steeds minder kinderen geboren worden, de komende jaren krimpen. “Het is belangrijk om nu deze slag te maken, zodat we straks klaar zijn voor de toekomst. Om als regio sociaal, vitaal en economisch gezond te blijven, werken we aan een nog breder en diverser onderwijsaanbod. We zullen de komende jaren steeds minder bachelorstudenten opleiden en zetten in op meer voltijds associate degrees, masteronderwijs en Leven Lang Ontwikkelen-trajecten.

Bovendien willen we onze bachelorstudenten meer keuze bieden, door ze ook vakken van andere opleidingen te laten volgen en docenten over de grenzen van hun opleiding vakken te laten verzorgen. Zo kunnen we in de toekomst, met dezelfde fantastische docenten en onderzoekers die we hebben, nog meer voor onze regio betekenen.”

De coronacrisis had logischerwijs invloed op de ontwikkeling van het onderwijsmodel, maar dat betekent niet dat er alleen maar vertraging is opgelopen. De buddygroepen werden als voorloper van de thuisgroepen vervroegd geïntroduceerd en ook ‘blended learning’, de combinatie van fysiek en online onderwijs, hebben we ondertussen goede ervaringen opgedaan. De ontwikkelfase is zo goed als afgerond en dus staat het Saxion Onderwijsmodel aan het begin van de implementatiefase.

Timo: “Er is al een aantal dingen uitgeprobeerd en er zijn lessen geleerd. Daar wordt op dit moment een laatste hand aan gelegd. Als College van Bestuur gaan we uiteindelijk, samen met de centrale en decentrale medezeggenschap, het onderwijsmodel vaststellen, zodat voor iedereen helder is binnen welke kaders en richtlijnen we willen werken.”

Curricula herzien, vakken herontwerpen en thuisgroepen introduceren
Voorafgaand aan het vormgeven van het Saxion Onderwijsmodel is uitgebreid gesproken met studenten en docenten. De belangrijkste wens: helderheid. Timo: “Wat wordt er van ons verwacht en wanneer? Daar willen we de hele organisatie beter in meenemen. Studenten gaven daarnaast aan gebaat te zijn bij extra studiebegeleiding: hoe ga je nou met zo’n interdisciplinair project om? Dat zijn belangrijke punten die we uit die gesprekken hebben meegekregen.”

Met verschillende academies en ondersteunende diensten is er een programmateam geformeerd en ook hebben kopgroep-opleidingen zich aangemeld, die met dit team al bezig zijn met de doorontwikkeling en implementatie van SOM.

“We hebben elke opleiding gevraagd een opleidingsscan te doen, waarin ze precies aangeven welke stappen ze nog moeten zetten. Dat verschilt per opleiding en daarom heeft elke opleiding zijn eigen planning. Curricula worden herzien, vakken worden herontworpen en we zullen thuisgroepen introduceren. Want als je als student voor een deel van je opleiding al buiten de deur bent voor stage of afstuderen en je ook nog eens een interdisciplinair project gaat doen, is het belangrijk dat de verbinding met je eigen opleiding goed geborgd is. Deze binding van studenten is ook een hele belangrijke factor voor het studentsucces.”

Om docenten te ondersteunen bij het SOM-proof maken van hun vakken en curricula, worden er diverse trainingen en handreikingen aangeboden. “Want hoe bereid je studenten goed voor? Hoe verzorg je interdisciplinair onderwijs? Hoe begeleid je dat? En hoe toets je dat? Je zult andere werkvormen moeten bedenken dan een klassiek tentamen. Voor veel docenten betekent dit dat er iets ontwikkeld moet worden op een andere manier dan voorheen.”

Zorgen voor voldoende ruimte
Timo beseft dat het implementeren van een nieuw onderwijsmodel, zo in en vlak na de coronacrisis, behoorlijk wat vraagt van docenten. “Ik ben ontzettend trots hoe we als Saxion door de coronatijd heen aan het komen zijn. We hebben ongelooflijk snel de omslag gemaakt naar online leren en daar kunnen we heel veel van meenemen. We hebben gelukkig voorkomen dat studenten grote achterstanden hebben opgelopen. Dat is fijn, want je wilt de komende jaren niet alleen maar bezig zijn met het wegwerken van achterstanden. Dat neemt niet weg dat het spannend blijft en een uitdaging is om op een nieuwe manier te gaan werken. Maar uiteindelijk is het vooral inspirerend en leuk om nieuw onderwijs te ontwikkelen en moeten we ervoor zorgen dat er voldoende ruimte is om dit op een positieve manier op te pakken.”

“En die ruimte kan gecreëerd worden door extra mensen aan te nemen”, gaat Timo verder, “maar ook door goed te plannen. Opleidingen mogen zelf bedenken wat het juiste tijdpad is en wat eerst gedaan wordt. Begin je met de thuisgroepen, ga je de toetsen aanpakken of ga je eerst aan de slag met het herontwerp van het curriculum? Je kunt dit op verschillende manieren aanvliegen en dat hangt ook af van waar je staat als opleiding.

De ene opleiding is net twee jaar geleden herzien en moet daar nog van bijkomen, de andere heeft gewacht op het Saxion Onderwijsmodel en kan niet wachten om daarmee aan de slag te gaan. Het is belangrijk die planning in goed overleg met het opleidingsmanagement, de academieraad, en de opleidingscommissie af te stemmen. We hebben vier jaar de tijd, de middelen zijn aanwezig en er is de mogelijkheid tot ondersteuning. Ik hoop dat we na de zomer van 2021 in iets rustiger vaarwater terecht komen en we iets meer lucht vinden om met dit soort mooie dingen aan de slag te kunnen.”

Van onderwijsinstelling naar kennisinstelling
Timo kijkt uit naar de komende jaren en hoopt dat de rest van zijn Saxion-collega’s zijn enthousiasme deelt. “Op heel veel vlakken raakt dit echt het fundament van onze professie. Dit is denk ik waarom je als docent het onderwijs ingaat: je bent een expert, je wil je vak overbrengen, studenten hierin verder laten ontwikkelen en daar heb je passie voor. Op dit moment is het belangrijkste dat we vasthouden aan waarom we dit doen: we willen dat ons onderwijs zo goed mogelijk aansluit op wat het werkveld van ons vraagt en dat studenten echt leren om vraagstukken projectmatig en in interdisciplinair teamverband aan te pakken.

En we moeten het ook accepteren als dat niet in één keer fantastisch gaat, want we moeten dit zelf ook leren. Maar we gaan dit steeds meer met elkáár doen, in plaats van ieder voor zich. Waar we in het verleden een onderwijsinstelling waren die opleidt voor de eindtermen van één beroep, worden we nu een kennisinstelling die bijdraagt aan een maatschappij die volop in transitie is, waarbij samenwerking tussen veel vakgebieden nodig is om deze noodzakelijke transities te realiseren. Daar moeten we onze studenten op voorbereiden. En dat vind ik een heel mooie uitdaging.”