Met de gemiddelde gezondheid in Twente is iets bijzonders aan de hand: Twentenaren ervaren hun gezondheid als ‘goed’, terwijl ze juist een verhoogd gezondheidsrisico lopen. Frits Oosterveld, lector Gezondheid & Bewegen bij Saxion, legt uit hoe dat zit en hoe Saxion met partners via het project Elke Tukker Bewust Gezond onderzoek gaat doen om van Twente een gezondere regio te maken.
Wie in Twente graag de wandelschoenen aantrekt, met de racefiets op pad gaat of wekelijks op de sportvelden te vinden is, staat er misschien niet bij stil: de gezondheid in de regio blijft achter bij de rest van Nederland. Grote sociaaleconomische verschillen in Twente zorgen ook voor verschillen in gezondheid. Zo ligt de werkloosheid in de drie grote steden boven het landelijk gemiddelde. Volwassen Twentenaren zijn aanzienlijk beter opgeleid dan de generatie van hun ouders. Een kwart van de ouderen, deels werkzaam destijds in de textielindustrie, is nauwelijks geschoold. Gecombineerd met het aantal gepensioneerden, wonen in Twente iets meer niet-actieven dan elders in Nederland. Het zijn factoren die van invloed zijn op de gemiddelde gezondheid in de regio.
Twee jaar langer leven in goede gezondheid
De situatie staat stevig op het netvlies van de partners die verenigd zijn in Vitaal Twente. In deze netwerkorganisatie werken de Twentse gemeenten, zorginstellingen, ziekenhuizen, de GGD en kennisinstellingen samen. Met een duidelijk doel: de Twentenaar twee jaar langer in goede gezondheid laten leven en daarbij ook technologie als regionaal speerpunt inzetten om dat te ondersteunen. “We focussen ons op drie programmalijnen,” vertelt lector Frits Oosterveld. “Dat zijn ouderen, chroniciteit (chronische aandoeningen, red.) en vitaliteit. De laatste lijn gaat over publieke gezondheid. Mensen met een lagere sociale positie, wonend in achterstandswijken, hebben over het algemeen meer risico om ziek te worden.”
Onderlinge samenwerking uitbouwen
Om de publieke gezondheid een stevige impuls te geven doen vier Twentse gemeenten samen met Vitaal Twente de komende vier jaar onderzoek naar de benodigde randvoorwaarden. Penvoerder is de gemeente Dinkelland. Oosterveld: “We richten ons op de regionale netwerkstructuur rond publieke gezondheid, op de financiële organisatie rond gezondheidsbevordering en op het ontwikkelen van interventies voor de vier betrokken gemeenten.” Hoewel gemeenten vanuit hun rol om publieke gezondheid te bevorderen vaak lokale sportbedrijven inzetten, kan het netwerk een veel grotere rol gaan spelen, zegt Oosterveld. “Het is nodig de brug te slaan tussen beleidsontwikkeling en wat huisartsen, verpleegkundigen en fysiotherapeuten vanuit hun expertise concreet bij kunnen dragen. Op die onderlinge samenwerking willen we veel meer gaan inzetten. Dat is een eerste doelstelling.”
Het is nodig de brug te slaan tussen beleidsontwikkeling en wat huisartsen, verpleegkundigen en fysiotherapeuten vanuit hun expertise concreet bij kunnen dragen. Op die onderlinge samenwerking willen we veel meer gaan inzetten.
Investeren en profiteren beter in balans brengen
Een tweede speerpunt vormt het onderzoeken en mogelijk ombuigen van het financieringsmodel rond publieke gezondheid, vertelt de lector: “Gemeenten investeren aan de voorkant in publieke gezondheid, maar het is vooral de zorgverzekeraar die aan de achterkant voordelen behaalt, in de vorm van minder zorgkosten. We kunnen dit soort modellen ombuigen: wie aan de achterkant profiteert, kan aan de voorkant meer investeren. In de regio zijn we goed in dit soort modellen zoals ‘social return on investment’. De gemeenten voeren vanuit hun taak de regie op publieke gezondheid en de zorgverzekeraars dragen bij om de doelstellingen te behalen.”
Gezondheidschecks en -adviezen in de wijk
Wat gaat de Twentenaar daar in de praktijk van merken? “Dat brengt ons bij de derde doelstelling van ons onderzoeksproject. De komende jaren ontwikkelen we interventies op het gebied van gezondheidsbevordering. Daarbij meten we het effect van de maatregelen. Dat doen we op wijkniveau, samen met de gemeenten. Denk aan programma’s vanuit de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo), waarbij iedereen in de wijk betrokken is. Van social workers tot buurtsportcoaches, van huisartsen tot fysiotherapeuten.” Oosterveld noemt als voorbeeld grootschalige gezondheidschecks voor inwoners, met aanvullend advies voor vervolgstappen. Niet alleen die trajecten, maar ook bestaande programma’s worden de komende jaren intensiever gemonitord. “Daarmee weten we straks welke interventies ook echt bijdragen aan gezondheidswinst voor de inwoners van zo’n wijk.”
Gezondheidswinst bij bewoners
Wat moet het onderzoek over vier jaar opleveren? “We hopen dat de samenwerking tussen alle gezondheidsprofessionals, instellingen en gemeenten echt handen en voeten heeft gekregen. Ook moet er een beter financieringsmodel liggen, waarmee we afspraken met zorgverzekeraars gaan maken. Tenslotte hebben we een geteste set met interventies. We weten op welke activiteiten gemeenten in wijken in kunnen zetten: wat er wel en niet werkt om gezondheidswinst bij inwoners te behalen. Al die uitkomsten zijn breder toepasbaar. Ook buiten de regio.”
Vitaler Twente
Hoe uniek is een dergelijk onderzoek? “We hebben in Twente al een geweldige infrastructuur als het gaat om samenwerking rond zorg en gezondheid. Als kennisinstituut levert Saxion daar een brede inhoudelijke bijdrage aan. Dat doen we vanuit onze Academie Gezondheidszorg, de Academie Mens en Maatschappij en de gekoppelde lectoraten. Wij kennen de specifieke risicofactoren en de praktische problemen die rond publieke gezondheid in de regio spelen. Het is aan ons om die te vertalen naar onderzoek, ze te implementeren in de opleidingen en samen met onze samenwerkingspartners concrete stappen te zetten naar een veel vitaler Twente.”
Elke Tukker Bewust Gezond
In het onderzoek Elke Tukker Bewust Gezond werkt Saxion samen met de gemeenten Dinkelland, Tubbergen, Hof van Twente, Enschede en de Universiteit Twente. Het onderzoek is mogelijk dankzij subsidie van ZonMw.
