Lector Duurzame Energievoorziening Richard van Leeuwen houdt lectorale rede: ‘Zoeken naar nieuw evenwicht’

“Als ik zie wat er in de wereld speelt ontkom ik niet aan de gedachte dat we op zoek zijn naar een nieuw evenwicht hoe wij ons als mensen verhouden tot de natuur”, trapt Van Leeuwen af. Daarmee onthult de lector direct de titel van zijn lectorale rede: Nieuw evenwicht. In de rede gaat Van Leeuwen in op de stand van zaken rond de energietransitie in Nederland. Dat hij nu pas zijn lectorale rede houdt is opvallend, want Van Leeuwen is al vijf jaar lector bij Saxion. “Eigenlijk stond de lectorale rede gepland voor mei 2020, maar toen ging covid rond. Ik wilde eerst afwachten hoe dat zich zou ontwikkelen. Voor het lectoraat had dat geen gevolgen, dat ging wel door. Na vijf jaar is het echter een mooi moment om de stand van zaken op te maken, om te kijken waar we staan in de energietransitie.”

Sneltreinvaart

Van Leeuwen merkt dat de vraag naar duurzame oplossingen door de oplopende gasprijzen in sneltreinvaart is geraakt. Maar er is nog een hoop werk te verzetten in de energietransitie. Om echt grote stappen te maken zijn er aanpassingen nodig in de industrie en de wijze waarop we ons leven inrichten. De energietransitie brengt daarnaast praktische problemen met zich mee. De vraag naar warmtepompen is bijvoorbeeld amper bij te houden, terwijl de druk op het elektriciteitsnet alsmaar groter wordt omdat er in woningen en kantoorpanden steeds vaker gebruik wordt gemaakt van elektriciteit in plaats van aardgas. Dergelijke problemen en mogelijke oplossingen zal Van Leeuwen belichten in zijn lectorale rede.

Piekbelasting verlagen

Als voorbeeld snijdt hij het probleem rond het elektriciteitsnet aan: “Door de elektrificatie van woningen en gebouwen is er een enorme toename van belasting op het elektriciteitsnet, terwijl energiebeheerders aangeven dat er geen ruimte meer is. Ook voor het terugleveren van elektriciteit zit het net op slot. Daar moeten nieuwe oplossingen voor bedacht worden. Een oplossing zou zijn om het land opnieuw te bekabelen. Maar als je ziet hoeveel koper en trafohuisjes we daarvoor nodig hebben… Dat is een bijna onmogelijke opgave. Anderzijds zouden we iets kunnen doen aan de gelijktijdigheid. Proberen de piekbelasting van het netwerk te verlagen door de gelijktijdigheid van belastingen te verminderen. Daarnaast zou er meer flexibiliteit toegevoegd kunnen worden in energiebeheer, bijvoorbeeld door overtollige energie op te slaan, zodat deze op een later moment ingezet kan worden. Of energie om te zetten in waterstofgas. Dat zijn belangrijke oplossingen die bij kunnen dragen aan dat nieuwe evenwicht. In die ontwikkeling staan we pas aan het begin.”

Altijd geïnteresseerd

Het zijn vraagstukken waar Van Leeuwen zich graag in vastbijt. Duurzaamheid heeft hem immers altijd al getrokken. “Dat begon al vroeg in mijn leven. Ik ben geboren in 1968, groeide op in de jaren zeventig tijdens de oliecrisis. Ik herinner een tv-reclame waarin de aarde werd afgebeeld als een kaars die langzaam opbrandde. Dat beeld is blijven hangen. Ook dacht ik na over wat we in auto’s stoppen en wat deze weer uitstoten. Later, na mijn studie werktuigbouwkunde ben ik gaan reizen door Afrika en Azië. Daar zag ik hoe mensen meer in balans met de natuur leefden. Ze maakten gebruik van lokale bronnen. Dat heeft me gefascineerd. Zeker als ik dat vergelijk met hoe we hier leven. Als G20-landen zuigen we de rest van de wereld leeg. We halen onze resources elders vandaan om onze levensstandaard overeind te houden. Bij mij leefde heel erg het gevoel dat we daar niet mee door konden gaan. Daar vind ik ook mijn motivatie in, het vinden van oplossingen om het anders te doen.”

Te vroeg

Eenmaal terug in Nederland begon Van Leeuwen daarom, samen met een compagnon met dezelfde passie, een bedrijf om duurzame technologieën te ontwikkelen. Ze werkten in de jaren negentig onder meer aan de ontwikkeling van een pvt-paneel, waarmee elektriciteit en warmte opgewekt konden worden. “Maar op een bepaald moment vielen de subsidies weg. Bovendien begrepen mensen niet wat we met de panelen wilden. Voor warmte hadden we immers aardgas. Mensen waren niet aan pvt-panelen toe. De ontwikkeling kwam te vroeg, terwijl wij allang wisten dat het in de toekomst nodig zou zijn. Inmiddels is dat besef er gelukkig wel. Bedrijven en burgers hebben door dat het zo niet langer gaat. Helemaal nu fossiele energie te duur wordt.”

Wereld verduurzamen

Door de toegenomen aandacht voor de energietransitie en de steeds meer zichtbare klimaatverandering is de motivatie van Van Leeuwen om een bijdrage te leveren aan de oplossingen alleen maar toegenomen. Na te hebben gewerkt in de spoorwegbranche, werkt hij sinds 2007 voor Saxion. Eerst als docent-onderzoeker bij het lectoraat Duurzame Energievoorziening onder de vleugels van wijlen Wim Gilijamse en daarna onder Jan de Wit. Laatstgenoemde volgde hij per 1 april 2017 op als lector. Hij staat tevens aan het roer van het zwaartepunt Circulaire Innovatie en Energietransitie waar verschillende lectoraten van Saxion onder vallen en die zich bezig houden met onderzoek naar verschillende transitievraagstukken. Zoals de ontwikkeling van bio-based producten, het hergebruik van water en bouwmaterialen, slimme ICT-oplossingen voor het gebruik van energie en de toepassing van waterstof.

Uitputting tegengaan

Al die onderzoeken hebben één overkoepelend thema: het duurzamer maken van de wereld. En dat is hoog nodig. “We willen voorkomen dat de situatie echt problematisch wordt. We werken aan een duurzamere wereld, zodat we een goede toekomst houden met elkaar. We moeten schoner bezig zijn en uitputting tegengaan. Het is mooi dat we dergelijke onderzoeken op het hbo kunnen uitvoeren. We faciliteren dat mensen zich kunnen ontwikkelen op het gebied van duurzaamheid, geven ze kennis en vaardigheden mee via projecten waarin leren en innoveren centraal staat. Dat is voor ons het belangrijkste doel."