Kariene Mittendorff geïnstalleerd als lector Studentsucces: ‘We kunnen ons oude denken niet meer loslaten op de huidige generatie jongeren’

Ze zat altijd al aan de innovatiekant van het onderwijs. Na haar studie Pedagogiek en Onderwijskunde werkte Kariene Mittendorff als docent en onderzoeker bij Fontys. Ze promoveerde op het verbeteren van loopbaanbegeleiding van studenten en startte in 2009 als onderzoeker bij het Saxion-lectoraat Innovatief en Effectief Onderwijs. Daar zette ze na enkele jaren de stap van associate-lector naar lector. “In het onderzoek waarbij ik betrokken ben, neem ik altijd mijn pedagogische achtergrond mee,” vertelt Kariene, terwijl ze uitkijkt naar haar installatie. “Dat is geen vanzelfsprekendheid, want onderwijsvernieuwing wordt voornamelijk vanuit onderwijskundig perspectief aangevlogen: hoe moet het onderwijs veranderen, welke leerdoelen gaan we opnemen, hoe bouwen we de vakken op, hoe moet het curriculum samengesteld worden? Het pedagogische stuk gaat over de bredere taak die we hebben. Over de ruimte die studenten krijgen om zich goed te ontwikkelen. Daarbij ligt de nadruk niet alleen op de kwalificaties die ze behalen, maar juist op persoonsvorming en socialisatie. De manier waarop ze zich als mens ontwikkelen. Zelf én in relatie tot anderen.”

Kansengelijkheid voor studenten

Een bredere blik dus, die aansluit op de maatschappelijke verschuiving van studiesucces naar aandacht voor studentsucces in het onderwijs, die al enkele jaren gaande is. Ook bij Saxion. “Met studentsucces beogen we niet alleen dat studenten op een redelijke termijn afstuderen, maar geven we ook meer ruimte aan hun persoonlijke ontwikkeling. Aan eigen regie, het maken van eigen keuzes én aan studentenwelzijn. Als we weten hoe het werkelijk met studenten gaat, kunnen we hen echt goed ondersteunen. In hun studie en hun ontwikkeling. We hebben niet maar één soort student. Laatst sprak ik een decaan, die aangaf dat 30 procent van onze studenten inmiddels een ondersteuningsbehoefte heeft. Dat kan over van alles gaan: van studenten die mantelzorger zijn tot het hebben van neurodiverse kenmerken. Als we aandacht hebben voor al die omstandigheden en kenmerken, draagt dat juist bij aan de kansengelijkheid die we studenten bieden.”

Spanningsveld

Zorgt dat niet voor een spanningsveld? Aan de ene kant wil het onderwijs dat grote groepen studenten binnen een redelijke termijn afstuderen (het studiesucces), aan de andere kant is er meer maatwerk nodig, om verschillende groepen studenten beter te begeleiden bij hun persoonlijke uitdagingen en ontwikkeltraject (het studentsucces). “Ja, dat spanningsveld is er zeker,” beaamt Kariene. “Dat is ook precies waar ik me met mijn lectorale rede voor een belangrijk deel op richt. Jarenlang heeft de focus gelegen op studiesucces. Daar werden hogescholen op afgerekend. Nu zegt het ministerie: we gaan het óók hebben over studentsucces. Toch zien we dat er nog scherper geformuleerd moet worden wat we daarmee dan precies bedoelen. Want hoe kun je studenten de ruimte geven zichzelf persoonlijk te ontwikkelen, maar tegelijkertijd zeggen: we willen wel dat je binnen vijf jaar je diploma haalt. Over die soms tegenstrijdige opgave denken we nog te weinig na.”

Studentenwelzijn in de klas

In het onderzoek dat Kariene de komende jaren gaat leiden, ligt de focus op de wijze waarop de leeromgeving bij kan dragen aan dat studentsucces. Daar hoort ook onderzoek bij naar de begeleiding die docenten het beste kunnen bieden. Kariene focust zich met haar onderzoek echt op het onderwijs én op begeleiding in de eerste lijn. Met begeleiders in de tweede lijn, zoals decanen en psychologen is uiteraard wel contact. Een voorbeeld: “We gaan onderzoeken hoe we studentenwelzijn in de klas beter kunnen ondersteunen. We weten al dat een goede onderlinge relatie, binding en een veilige setting bijdragen aan het welzijn van studenten. Onze thuisgroepen zijn daar een voorbeeld van. Daarin zetten we ons huidige onderzoek voort. De eerste onderzoeken laten ook al mooie resultaten zien, van de invloed van thuisgroepen op binding.”

Mentale weerbaarheid

Een ander aspect is dat er meer onderzoek komt naar het verbeteren van de mentale weerbaarheid en veerkracht van jongeren. Belangrijke onderwerpen, als het gaat om preventie bij uitval of studievertraging. Zo onderzoekt het lectoraat met onderwijsinstellingen in de regio welke leeractiviteiten bij kunnen dragen aan het vergroten van weerbaarheid. Ook bij de Academie Gezondheidszorg van Saxion, vertelt Kariene: “Met docenten en studenten Verpleegkunde onderzoeken we wat de beste ondersteuning is, bij de eerste grote stage in de praktijk. Als studenten daar voor het eerst meedraaien, komt er op de ziekenhuisvloer heel wat op ze af. Verwachtingen vanuit de stage-instelling, hiërarchie binnen zo’n organisatie… Hoe  leren ze dan bijvoorbeeld grenzen aan te geven? Die onderwerpen krijgen de laatste jaren overal meer nadruk. Niet alleen in het ziekenhuis, maar ook in bredere zin, maatschappelijk.”

Prestatiedruk

We leven in een sterk veranderende maatschappij, die complexere eisen stelt aan een nieuwe generatie studenten. Zoveel is duidelijk, volgens Kariene. “Het is niet gek dat studenten het moeilijker hebben dan voorgaande generaties. Of dat ze het tenminste op een ándere manier moeilijk hebben. We zien dat de huidige generatie studenten veel druk ervaart. Een bijbaan is vaak onvermijdelijk, om het financieel te blijven bolwerken. Dat kost tijd. Daardoor zijn studenten minder vaak op school. Ze ervaren prestatiedruk van alle kanten. Niet alleen door de studie, maar ook door social media. Vroeger was je wereld kleiner. Je keek hooguit op tegen je buurmeisje. Nu stroomt de ‘succesvolle buitenwereld’ onophoudelijk online bij je binnen, via je timeline. Maar er is ook individualisme en eenzaamheid. Het is er allemaal, terwijl je ook nog moet studeren.”

Individualisme

Maakt dat haar onderzoeksagenda de komende jaren extra relevant? “Ja, ik hoor dat vooral het laatste half jaar veel terug. Die veranderende maatschappij heeft zijn weerslag op jonge mensen. Niet alleen op onze studenten, maar ook op de lichting die er nog aan komt. Middelbare scholieren komen uit eigen beweging met een thema als ‘mentaal welzijn van jongeren’ als ze een werkstuk moeten maken. Ze hebben het levensgroot in hun vizier, omdat het heel relevant voor ze is. In sommige klassen zitten bijna alle leerlingen in therapie. Ik hoor het in mijn eigen omgeving en ik schrik daarvan. Zet het nieuws maar aan: het welzijn van jongeren en studenten is continu onderwerp van gesprek. Deze ontwikkelingen vragen iets van de inrichting van ons onderwijs en onze leeromgevingen, net als van de begeleiding van onze studenten. Wát en hoe precies, daar moeten we met elkaar goed naar kijken.”

Verwachtingen bespreken

Even de knuppel in het hoenderhok. Je hoort wel eens: ‘Vroeger hadden we het ook moeilijk, misschien moeten jongeren tegenwoordig niet zo zeuren…’ Wat vindt Kariene daarvan? “Je kunt van alles terugleggen bij studenten en daarbij zeggen dat we óók iets van hen verwachten. Natuurlijk mag dat. Maar ik zie vooral dat je die verwachtingen goed moet bespreken. Dat je jongeren en studenten moet ondersteunen om aan die verwachtingen te kunnen voldoen. Kijk naar hen vanuit de rol van opvoeder. Dat doe je thuis ook, als je kinderen hebt. Tegen hen zeg je ook niet: ‘zoek het zelf maar uit, kom maar weer terug als je het weet.’ Ik zeg niet dat je het voor ze moet oplossen, maar de wereld is ingewikkelder geworden. We kunnen die oude wereld en ons ‘oude denken’ niet meer loslaten op de huidige generatie jongeren.”

Drijfveer

In haar lectorale rede wil Kariene een pleidooi houden om studenten veel meer bij de inrichting van het onderwijs te betrekken: “Daarom laat ik video’s zien, waarin zij aan het woord zijn. Onze studenten vertellen wat studentsucces persoonlijk voor hen betekent, waar zij mee worstelen, of waar zij kansen zien binnen Saxion. Hun persoonlijke ervaringen onderbouw ik met de onderzoeksthema’s die daaronder liggen. Vanaf het moment dat ik bij Saxion kwam werken heb ik heel veel studenten gesproken over hoe zij de begeleiding ervaren. Ik ben geraakt door hun persoonlijke verhalen, maar ook door waar we als onderwijs nog echt beter in kunnen worden. Ja, dat is altijd mijn drijfveer geweest. Als lector krijg ik nu de mogelijkheid dit thema nog breder beet te pakken.”

Fotografie: Thomas Busschers