Niet-aangeboren hersenletsel: het 'afstudeerboek' van Jade is een gat in de markt

Dagelijks krijgt Jade Tuitert berichten van mensen die haar boek willen bestellen, vertelt ze met een licht verwonderde blik in haar ogen. Want verwonderd is ze beslist, over wat haar boek momenteel losmaakt. Blij is ze ook, want de afstudeerstage waarvoor ze haar publicatie maakte, leverde haar ook nog eens een 9 als eindcijfer op. Een prachtig resultaat, maar ze is vooral trots op hoe ze het werkveld én mensen met NAH een dienst kan bewijzen met haar boek. “Het voorziet duidelijk in een behoefte. Juist daarom ben ik het ook gaan schrijven.” Hoe kwam Jade op het idee?  

Jobcoaching en NAH verbinden

“Na mijn studie ben ik gaan werken als psychiatrisch verpleegkundige, maar na een tijdje wilde ik graag verder studeren en begon ik bij Saxion aan de voltijdopleiding Toegepaste Psychologie. Na mijn stagejaar ging ik op zoek naar een deeltijdbaan bij een werkgever waar ik tijdens m’n laatste studiejaar ook mijn afstudeeropdracht kon doen. Ik was erg geïnteresseerd in de doelgroep. Omdat ik ook al een minor in jobcoaching had gedaan, wilde ik beide aspecten verbinden en iets ontwikkelen waarmee mensen met NAH vanuit hun revalidatietraject weer de stap naar werk kunnen zetten.”

Ingrijpende verandering

Jade kwam terecht bij Erve Bussink in het Gelderse Haarlo: een zorgboerderij waar cliënten met NAH twee jaar kunnen wonen, gebruikmaken van dagbesteding of van ambulante zorg, om te revalideren van hersenletsel. Hun aandoening is niet aangeboren, maar bijvoorbeeld ontstaan door een tumor, na een beroerte of door een ongeluk. “Bij deze mensen is er duidelijk sprake van de tijd vóór en na hun aandoening. Hun leven kan er ingrijpend door veranderen. Doordat ze, tijdelijk of permanent, bijvoorbeeld niet goed kunnen praten, last hebben van geheugenverlies of een gebrek aan concentratie. Maar er kan ook gedeeltelijk herstel optreden. Dat maakt deze doelgroep heel anders dan mensen die op de werkvloer te maken hebben met autisme, adhd, een burnout of psychische klachten. Mensen met autisme zijn vaak al hun hele leven bezig om te leren omgaan met hun aandoening. Bij een burnout of psychische klachten is er meestal sprake van een tijdelijke situatie. Dat is anders dan dat ‘vóór en na-aspect’ bij de doelgroep met NAH.”

Te grote overgang

Juist voor het werken met mensen uit deze andere doelgroepen is er de nodige literatuur en ondersteuning beschikbaar, legt Jade uit. Zodoende kreeg ze vanuit Erve Bussink de opdracht om juist iets te ontwikkelen voor de doelgroep van de zorgaanbieder. “Men krijgt daar regelmatig cliënten en deelnemers die in de loop van hun revalidatietraject aangeven dat ze weer iets van werk willen gaan doen. Alleen dagbesteding is niet langer toereikend. Maar de vraag is hoe je dat met elkaar aanpakt. Als cliënten zelf bij het UWV aankloppen of bij een werk-leerbedrijf terechtkomen, stranden ze vaak. Ze waren nog lang niet werk-fit. De overgang was te groot.”

Jezelf opnieuw uitvinden

Uit Jades afstudeeronderzoek bleek dat die ‘te grote stap’ vaak te maken had met het rouw- en transitieproces dat mensen met NAH door moeten maken: “Hun oude leven komt niet meer terug. Om dat te beseffen moeten cliënten vaak rouwen, bewust afscheid nemen van hun oude ‘werkende leven’ en tegelijkertijd hun verwachtingen bijstellen over hun nieuwe mogelijkheden op de werkvloer. Ze moeten zichzelf als het ware opnieuw uitvinden.” Om een voorbeeld te geven benoemt ze een cliënt die altijd een stevige, leidinggevende functie had in het bedrijfsleven, maar die zich onvoldoende realiseerde die rol niet meer te kunnen vervullen. “Dat is wennen en het vraagt om de juiste begeleiding die je zo’n persoon als jobcoach moet bieden. Mijn boek geeft coaches allerlei praktische handvatten om dat proces zorgvuldig vorm te geven. Coach en cliënt kunnen samen ontdekken wat er nog wél mogelijk is. Dat geldt ook voor zorgmedewerkers, een tweede doelgroep voor wie ik het boek schreef. Ook zij kunnen weinig inzicht hebben in hoe je zo’n proces goed vormgeeft.”

Familie betrekken

Wat zijn bijvoorbeeld hulpmiddelen en interventies die zorgmedewerkers en jobcoaches in kunnen zetten als zij mensen met NAH terug naar de werkvloer willen begeleiden? “Ik focus me zowel op rouwbegeleiding als op het omgaan met cognitieve problemen die mee kunnen spelen. Vaak blijken cliënten er nog helemaal niet aan toe te zijn om weer de werkvloer op te gaan. En als ze er dan wél klaar voor zijn, hebben ze interventies nodig die passen bij hun mogelijkheden. Als iemand niet meer goed kan praten, kun je nog wel een aangepast talentenspel spelen. En als iemand juist wél goed praat, maar niet meer in staat is om informatie te onthouden, dan kun je als jobcoach de gemaakte afspraken achteraf appen, of voor de cliënt vastleggen met foto’s.” Ook kan het helpen de familie bij sommige gesprekken te betrekken, legt Jade uit. Wanneer cliënten zelf niet in staat zijn uitleg te geven, kunnen hun naasten vertellen hoe het leven er vóór het NAH er uitzag. Welke interesses en talenten een partner, moeder of broer had.

Wat kan wèl?

Eenmaal terug op de werkvloer worden mensen met NAH vaak erg onder- of juist overprikkeld, concludeert Jade. “Daar hoort ook ondervragen en overvragen bij. Het is niet altijd eenvoudig de juiste balans te vinden. Vaak is het onvoldoende zichtbaar wat mensen niet meer, of juist wél kunnen. Ook ontbreekt het hen zelf soms aan inzicht en mogelijkheden om uit te leggen wat er met hen aan de hand is. Daardoor loopt het vaak mis. Ik hoop dat mijn boek handvatten geeft om daar met elkaar beter mee om te gaan. Ik ben zelf heel praktisch ingesteld. En als zo’n boek nog niet blijkt te bestaan, dan schrijf ik het zelf.

Fantastische doelgroep

Jade hoopt haar boek nu, met hulp van een uitgever, verder uit te breiden met extra achtergrondinformatie over NAH. Ze heeft tijdens haar afstudeerstage en het schrijfproces geleerd hoe mooi en waardevol de doelgroep is om mee te werken: “Mensen met NAH zijn ongelofelijk gemotiveerd. Puur omdat ze tijdens hun revalidatieproces in korte tijd heel hard vooruit kunnen gaan. Cliënten kunnen binnenkomen terwijl ze in een rolstoel zitten en nog geen tien woorden kunnen spreken, terwijl ze na een half jaar weer lopen en een compleet gesprek voeren. Dat voelen deelnemers vaak zelf ook. Het maakt ze tot een fantastische doelgroep om mee te werken. Een doelgroep die het verdient om goed naar werk begeleid te worden. Ik hoop dat mijn boek daar aan gaat bijdragen.”

Fotografie: Thomas Busschers