Een hart dat brandt voor circulariteit: Timber Haaker geïnstalleerd als lector Businessmodellen

Businessmodellen. Voor de één dagelijkse kost, gesneden koek. Voor de ander “niet mijn kopje thee” en een abstract concept. Maar aan de vooravond van zijn lectorale rede kost het Timber Haaker geen enkele moeite om uit te leggen waar ze om draaien en waar hij zich met zijn lectoraat de komende jaren mee bezighoudt: “Bij ons draait het onderzoek naar businessmodellen om waardecreatie,” vertelt hij. “Een waarde is iets waar mensen blij van worden. Functioneel, of op een andere manier. Vaak helpen we bedrijven die op zoek zijn naar hoe ze met anderen samen moeten werken, om hun klanten van dienst te zijn. Een businessmodel helpt eigenlijk te beschrijven hoe je dat organiseert: hoe je waarde creëert, wat je organisatiemodel en je verdienmodel daarbij is.”

Verschuiving van regulier naar duurzaam

In de afgelopen jaren, waarin Timber als lector al verantwoordelijk was voor het Saxion-lectoraat Businessmodellen, zag hij een nadrukkelijke verschuiving van reguliere naar duurzame businessmodellen. Het perspectief werd breder, licht hij toe: “We kijken niet alleen meer naar de waarde voor de klant, maar ook wat een businessmodel betekent in sociaal opzicht. Wat het betekent voor de omgeving, het milieu, de ecologie. Dan hebben we het over meervoudige waarde, een breed waardenperspectief. Vanuit onze bredere aanpak doen we onderzoek met bedrijven naar hoe je dat organiseert. Dat geldt voor starters, maar ook voor bedrijven die een transitie naar een duurzaam businessmodel willen maken, die de duurzame afslag willen nemen.”  

Rechtsaf of linksaf

Zelf nam Timber ook een afslag. Nadat hij aan de TU Delft promoveerde in de toegepaste wiskunde kwam hij, via enkele functies in de financiële sector, terecht bij KPN Research. “Daar was het ‘rechtsaf’ naar netwerkplanning, uitrekenen waar de telecommasten moeten staan, of ‘linksaf’ de economische kant op. Die laatste richting had altijd al mijn interesse, dus sloeg ik linksaf en kwam ik in de wereld van de businessmodellen terecht. Ik heb het altijd een boeiend onderwerp gevonden. Aan de ene kant gaat het over proposities en mensen, maar aan de andere kant juist over hoe je techniek inzet om waarde te creëren. Het is een heel rijk vakgebied, holistisch van aard. KPN was telecom. Bij het Telematica Instituut, mijn volgende werkgever, ging het over ict-toepassingen. Met die ervaring kwam ik in 2018 binnen bij Saxion. Ik zeg altijd gekscherend dat ik het woord ‘circulair’ toen nét kon spellen. Ik had niet zoveel kijk op dat onderwerp, maar zag bij mijn nieuwe Saxion-collega’s direct de passie en interesse voor het thema. Dat zette mij ook op het spoor van circulariteit. Ik werd er compleet door aangestoken en die interesse is alleen maar gegroeid.”

Van slopen naar voorzichtig uitzagen

Binnen het lectoraat Businessmodellen staan twee onderzoekslijnen centraal: Duurzame Businessmodellen en Businessmodel-transformatie. Bij de eerste lijn draait het om de domeinen water, energie en materialen. “Op al die plekken zijn duurzame businessmodellen van belang. Schoon water is schaars. Voor die vraagstukken werken we samen met het Saxion-lectoraat International Water Technology. Daarnaast zitten we middenin de energietransitie. Het kan natuurlijk allemaal niet meer zoals het kon. Dus speelt de vraag: hoe zien nieuwe businessmodellen eruit, als we ook te maken krijgen met hernieuwbare energiebronnen, als we energie lokaal moeten opwekken en opslaan, als we praten over warmtenetten, windenergie en waterstof? Tenslotte kijken we bij het domein ‘materialen’ naar de manier waarop circulaire businessmodellen kunnen ondersteunen bij het slim en efficiënt omgaan met materialen. Bijvoorbeeld door hergebruik of refurbishment.” In dat kader vindt bijvoorbeeld onderzoek plaats met Lagemaat. Dit regionale sloopbedrijf, slingert niet langer de sloopkogel tegen de gevel, maar zaagt nu heel secuur betonelementen uit gebouwen, om ze daarna te classificeren en voor nieuwe gebouwen herbruikbaar te maken. “Zij hebben de duurzame afslag genomen en wij helpen hen om daar vorm aan te geven,” aldus Timber.

Een fietsenrek leasen

Nog zo’n veelzeggend regionaal voorbeeld: het RAAK-project ‘Van hebben naar huren’, met het bedrijf Falco uit Vriezenveen, dat straatmeubilair zoals fietsenrekken maakt. Ook daar werd de afslag naar een duurzaam businessmodel genomen, maar dan vanuit een andere strategie: “Nu verkopen ze hun rekken nog, maar Falco maakt de transitie naar het verhuren van hun producten. Wanneer de afnemer er genoeg van heeft, levert hij de geleasde rekken weer in. Falco zet het object dan elders in. Daarmee maakt het bedrijf hergebruik en levensduurverlening tot onderdeel van het businessmodel. Dit project gaat over de financiering van circulaire businessmodellen." Men staat daar op het punt om te starten, zo valt over dit project te lezen in het PIT-magazine, van Regieorgaan SIA, op pagina 22 en 23. 

 

Digitaal voor Duurzaam

Naast het grote thema van grondstoffen, waar ook het Fieldlab Circulaire Innovaties in de Maakindustrie (Fieldlab CIM) een belangrijke rol in speelt, is het onderzoek naar digitalisering en datagebruik een belangrijk element in de genoemde onderzoekslijn, zo vertelt Timber. “Digitalisering en data staan in dienst van de duurzame businessmodellen. Bij verduurzaming heb je deze aspecten nodig. Denk aan het maken van een digitaal productpaspoort. Wil je een product hergebruiken, dan is het belangrijk dat je zaken als de historie, de samenstelling en de productiemethode van het product vastlegt. Wanneer je die data verzamelt en opslaat, spelen er vragen als: hoe doe je dat, hoe leg je alles vast, wie mag daar bij en hoe zorg je dat die data over pak ‘m beet 25 jaar nog steeds beschikbaar is? Digitaal voor Duurzaam is zodoende een belangrijk onderzoeksthema voor ons lectoraat.”

Human flourishing: welzijn

Kijkend naar die andere onderzoekslijn, Businessmodel-transformatie, ligt de focus op de ondersteuning van bedrijven die de weg naar duurzaamheid willen afleggen. “We kijken welke beweging ze moeten inzetten en welke hulpmiddelen en tools hen helpen die transformatie te voltooien. Bij het thema Human Flourishing speelt de brede blik op welzijn. Human Flourishing richt zich op individuen, communities en regio’s. Bedrijven of organisaties spelen ook met de vraag hoe zij hun businessmodel zo kunnen inrichten dat het ecosysteem waarbinnen hun medewerkers werken en samenwerken voor iedereen goed functioneert. Zo zijn we betrokken bij een project dat zich richt op bedrijven in de financiële sector. Daar heeft men moeite om financiële professionals aan zich te binden en deze mensen vast te houden. Er staat druk op. Dus is de vraag: hoe word je nu een goede werkgever, hoe creëer je een werkomgeving waar mensen bij willen horen? Het onderzoek brengt de positieve en negatieve factoren rond dat managementvraagstuk in kaart. We kijken aan welke knoppen bedrijven kunnen draaien om aantrekkelijk te worden en blijven voor die doelgroep. Het is natuurlijk een systemisch verhaal.”

Kanteling van digitalisering

Een tweede thema binnen de onderzoekslijn is de inzet van data en tools om duurzame transformatieprocessen te ondersteunen. Elke sector, elk bedrijf heeft zijn eigen ‘taal’, legt Timber uit: “Taal en context vormen de basis voor de effectieve inzet van tools voor transitie naar duurzame businessmodellen. Datascience biedt diepgaande ondersteuning bij het begrijpen en aanpakken van specifieke uitdagingen binnen diverse organisatorische omgevingen. Met het project Taalmaken maken we die tooling meer context-sensitief. Daarmee krijgt een bedrijf of een intermediair precies de juiste ondersteuning van de betreffende tool.” Zo spelen data en digitalisering vanuit twee invalshoeken een rol bij het onderzoek van het lectoraat Businessmodellen. Enerzijds om producten als een digitaal productpaspoort mogelijk te maken, anderzijds als hulpmiddel bij transformatieprocessen en het ontwerp van businessmodellen. “We hebben digitalisering als zelfstandige onderzoekslijn losgelaten. Dat was een kanteling. Digitalisering is vervlochten met onze twee huidige lijnen. Het is geen doel op zich, maar een voorwaarde om ze mogelijk te maken.”

De Verenigde Naties en Vietnam

Pareltjes genoeg, blijkt uit de projecten die Timber toelicht. Het zijn dan ook de voorbeelden die ons als buitenstaanders helpen om grip te krijgen op het belang van businessmodellen. Zo is er het grootschalige project voor het  United Nations Development Program van de Verenigde Naties, met partners in Vietnam. “We ondersteunen Vietnamese bedrijven om het pad van circulariteit op te gaan. Ter plekke, in een korte doorlooptijd, maar daarna ook met advies op afstand. En samenwerking met het onderwijs is er ook. Onze Saxion-studenten doen projecten met studenten van de National Economics University in Hanoi, waarbij je eigenlijk merkt dat ze elkaar versterken met hun ideeën over duurzame businessmodellen. Denk aan de recycling van bierverpakkingen, of het produceren van koffie waarbij je alle stoffen in dat proces hergebruikt: van de bladeren tot de bonen en de schillen.” De context en de cultuur van de studenten verschillen van elkaar, maar ze voeren prachtige discussies, concludeert Timber. De tools van het online businessmodellab.nl zorgen ervoor dat studenten dezelfde vaktaal spreken: “Ik ben daar heel enthousiast over. Naast onze online businessmodellab-omgeving, openen we binnenkort in Enschede ook ons fysieke Business Model Lab, in Saxion-ruimte H1.09. Hier kunnen we met grote schermen en VR-ondersteuning goed datagedreven samenwerken.”

Fieldlab CIM

Trots is Timber ook op het Fieldlab CIM, waarvan hij coördinerend lector is. Het lab, dat nu een sterke functie in de Regio Stedendriehoek heeft, wordt binnenkort conceptueel doorgezet naar de Regiodeal Twente. “Het geeft de reikwijdte van onze mogelijkheden aan: van de regio naar internationale samenwerking in opdracht van de Verenigde Naties. Ik denk dat dat die reikwijdte ook iets zegt over het holistische profiel van ons lectoraat. We hebben enorm veel raakvlakken met andere lectoraten, omdat we in samenwerkingsverbanden vaak een complementaire rol spelen: je kunt ons er altijd bijhalen, want bij zoveel transities en innovaties spelen businessmodellen een rol.”

Eigen onderzoeksagenda

Toch ligt daar juist ook de uitdaging voor de komende jaren: het vasthouden van de eigen onderzoeksagenda. “We zetten sterk in op onze eigen koers. Nu is technologie vaak nog een startpunt, waarna de menskant en de businesskant in beeld komen. Wij draaien dat graag om, door in projecten juist te starten vanuit het perspectief van de businessmodellen en dán te kijken welke technologie ons kan helpen die businessmodellen te realiseren.” Welke thema’s bepalen de komende jaren die onderzoeksagenda? Dat antwoord is heel duidelijk: “Als lectoraat willen we toonaangevend zijn op het vlak van slimme duurzame businessmodellen. In de hele breedte. Zo willen we herkend en erkend worden.” Met de officiële installatie vandaag als lector is het ‘volle kracht vooruit’ voor Timber Haaker en zijn lectoraat

Fotografie: Thomas Busschers