Waterinfiltratie en een verhoogde biodiversiteit: dit is wat er met het Saxion-plein gaat gebeuren

Het is april 2015 als Kristoff Derveaux over het Saxion-plein loopt in Enschede. Hij is, na acht jaar in Vlaanderen in de waterzuivering te hebben gewerkt, net een week in dienst bij Saxion als docent Civiele Techniek en in het begin vond hij het nogal imposant, als hij het Ko Wierenga-gebouw naderde: zo’n grote glazen gevel, en dan dat plein ervoor. Maar in zijn tweede week komt toch de watermanager in hem naar boven. “Want wat gebeurt er met het water als het hier eens goed regent?”, stelt hij zes jaar later de vraag nog maar eens hardop. “En destijds kon ik met die vraag niet direct ergens terecht, maar toen ik later bij het lectoraat Sustainable Areas and Soil Transitions ging werken, dacht ik: hier gaan we een project van maken.”

Studenten

En zo geschiedde. In eerste instantie krijgen drie groepen studenten van de opleidingen Civiele Techniek, Bouwkunde en Bouwtechnische Bedrijfskunde de uitdaging het plein opnieuw te ontwerpen en uit te zoeken hoe het Saxion-plein duurzamer en klimaatbestendiger kan. Daar komen drie schetsontwerpen uit. “Tijdens dat project hebben ze ook contact gehouden met de Facilitaire Service Organisatie (FSO) van Saxion over waar het plein voor wordt gebruikt en aan welke eisen ze zich moesten houden. En daar waren ze uiteindelijk heel enthousiast. De FSO zag in alle drie de ontwerpen goede ideeën en wilde er graag mee verder.”

Een nieuwe groep Civiele Techniek-studenten gaat aan de slag met onder meer de detailtekeningen en de kostenberekeningen en op het moment dat deze studenten hun diploma hebben, pakt de volgende groep alweer andere dingen op. Dat tafereel herhaalt zich enkele malen. “Zo is er bijvoorbeeld een parametrisch 3D-ontwerp gemaakt”, vertelt Kristoff. “En dat wil zeggen dat wijzigingen in het ontwerp automatisch worden doorberekend. Dus als je bijvoorbeeld de terrasoverkapping een meter langer maakt, zie je gelijk welke extra kosten daarbij komen kijken en hoeveel extra materiaal je moet bestellen. Uiteindelijk hebben zij, samen met enkele professionele partijen, het investeringsvoorstel voorbereid. De laatste groep heeft vervolgens samen met de professionele ontwerper het definitieve ontwerp uitgewerkt.

Professionaliseringsslag

Want op het moment dat je écht iets wil realiseren, beseft Kristoff, kun je niet met studentenwerk de markt op gaan. En dus moest er een professionaliseringsslag gemaakt worden. “Waterschap Vechtstromen heeft op een gegeven moment een deel van zijn innovatiefonds ter beschikking gesteld, waardoor we er een partij als Aveco de Bondt bij konden halen, een ingenieursbureau”, vertelt hij. “En samen met hen, Stichting Pioneering en die laatste groep studenten hebben we gekeken hoe we het ontwerp konden parametriseren en een flexibele kostenramingstool konden maken om snel kosten in te schatten.”

Ook laten ze er nog een stedenbouwkundig bureau naar kijken: IAA Architecten, tevens de ontwerper van het Saxion-gebouw. “Die hebben het plein eigenlijk weer iets herontworpen, met dezelfde elementen maar dan op een andere plek. En rondom die ontwikkeling, of misschien zelfs al iets eerder, heeft ook de FSO er een projectleider opgezet. Dat wil zeggen dat ze iemand hebben aangesteld die dit proces tot aan de bouw moet gaan volgen, dus toen werd het écht serieus.”

Waterinfiltratie

En dus ligt er inmiddels een definitief plan voor het klimaatplein. Een plan vol duurzame elementen, een plan om 3600 m2 aan tegels te halveren tot 1.800 m2 (“We hebben toch verharding nodig voor hulpdiensten, leveranciers en als looppad”) en een plan voor extreem veel groen. Kristoff: “Met de nodige bomen kunnen we schaduw creëren, zodat het minder warm wordt op het plein en met de juiste planten willen we de biodiversiteit verhogen. We zitten natuurlijk naast het Volkspark en als wij de juiste planten op ons plein hebben staan, trekken we een deel van de insecten, vlinders en vogels richting de stad.”

Maar een van de belangrijkste aspecten van het plein is de uitdaging waarmee het allemaal begon: de waterafvoer. “We gaan ons eigen water bijhouden en dat op eigen terrein infiltreren, zodat de rest van de omgeving daar minder last van heeft”, vertelt Kristoff. “En als je puur kijkt naar het ontwerp, is dat helemaal niet zo superinnovatief. De innovatie ontstaat namelijk op het plein zelf. In totaal komen er drie wadi’s op het plein (Water Afvoer Drainage en Infiltratie, een groene greppel, TW). In één wadi gaan we op vijf verschillende plekken infiltratieproeven doen om te kijken hoe verdichting door betreding optreedt. Een andere wadi zal worden ingericht als droogtezone om te kijken hoe natuurlijke beplanting reageert op lange periodes van droogte. En we hangen temperatuursensoren op het plein die continu de temperatuur en vochtigheid meten, zodat we zicht krijgen op de ‘hotspots’ op het plein.”

Expositieruimtes

Ook krijgen de lectoraten Interational Water Technology en Industrial Design, dat misschien zelfs de bankjes gaat 3D-printen die op het plein komen te staan, expositieruimtes op het plein. “Als zij iets willen tentoonstellen, kunnen ze op het plein bepaalde dingen meten of visualiseren en dan wordt voor iedereen zichtbaar wat er nou eigenlijk allemaal gebeurt. Het idee is ook om schermen te plaatsen en een app te ontwikkelen, zodat je bijvoorbeeld een QR-code kunt scannen om meer informatie te krijgen over hoe iets nou precies werkt.”

Bouwen

Onlangs gaf het College van Bestuur een definitieve go voor de financieringsaanvraag en dat betekent dat Kristoff en co daadwerkelijk een aannemer kunnen zoeken om het plein te bouwen. “Het mooie hiervan is dat er tot nu toe in élke fase studenten betrokken zijn geweest en het is de bedoeling dat we dat tijdens de bouw ook doen. Dat hoeven niet alleen maar hbo-studenten te zijn, maar dat mogen ook mbo’ers zijn die stage komen lopen op ons plein.” 

In het meest gunstige geval kan de aannemer in het voorjaar beginnen met bouwen. “Dit zal hinder met zich meebrengen maar de toegankelijkheid wordt gegarandeerd. Tijdens de toetsen moeten we uiteraard wel rekening houden met geluidsoverlast.”

Energie

Kristoff is blij dat het eindelijk zover is. “Ik krijg er superveel energie van om hieraan te werken en vind het fantastisch dat het nu echt gerealiseerd lijkt te worden. Als je ziet hoever we nu al zijn gekomen en hoeveel tijd en geld hiervoor is vrijgemaakt door zoveel verschillende mensen, dan is dat echt geweldig. Dat het nu zo groot wordt, dat er zoveel partijen bij betrokken worden en dat iedereen er het beste mee voor heeft, dat is superleuk om mee te maken.”

En dus loopt hij volgend jaar hopelijk een stuk relaxter over het plein dan in zijn eerste week bij Saxion. “Al denk ik dat ik in eerste instantie echt nog wel even om me heen zou kijken naar wat er allemaal beter kan”, lacht Kristoff. “Maar uiteindelijk verwacht ik dat het een zeer aangename en vooral duurzame plek wordt, waar je met goed weer heerlijk met je medestudenten of collega’s je pauze kunt doorbrengen.”