Saxion-voorzitter Anka Mulder bij start hogeschooljaar: ‘Er is te weinig aandacht voor het hbo, ik moet nu echt opstaan’

Ze vindt al langer dat het hbo te weinig gezien wordt en de urgentie om daar aandacht voor te vragen wordt steeds groter, concludeert Anka Mulder. Daarom staat ze vanmiddag bij de opening van het hogeschooljaar met een spandoek op het podium. Mulder is bezorgd, maar wil de hoop niet verliezen: “Bij de start van deze nieuwe kabinetsperiode zie ik dat de politieke aandacht voor het hbo bij een aantal partijen groeit. Dat is positief, daar ben ik dankbaar voor, dat wil ik absoluut benadrukken. Maar de ontwikkelingen rond de bezuinigingen op het hbo zijn ronduit zorgelijk. Ze helpen studenten niet vooruit, ze helpen de regio niet vooruit en ze helpen Nederland niet vooruit.”

Belangrijke rol

Waar het mbo de laatste drie jaar veel meer aandacht en waardering krijgt (geheel terecht volgens Mulder), sneeuwt het hbo binnen het hoger onderwijs onder bij het wetenschappelijk onderwijs, vindt ze. “Het hoger onderwijs heeft twee poten. Maar als het in de politiek of in de media over het hoger onderwijs gaat, ligt de focus bijna altijd volledig op universiteiten. Die selectieve aandacht voor de universitaire wereld vind ik niet goed. Nederland telt bij de start van dit studiejaar 450.000 hbo-studenten. Zij zijn ontzettend belangrijk voor de toekomst van Nederland. Als verpleegkundige, als leerkracht, werktuigbouwkundige of accountant. Het gaat om al die individuele studenten, elk met hun eigen talent. Het zijn de jongeren die nu van het voortgezet onderwijs komen, maar ook de doorstromers vanuit het mbo, de zij-instromers, degenen die zich laten bijscholen of die aan een master beginnen. Met hun kennis spelen ze een belangrijke rol in de samenleving.”

Laagst gefinancierde onderwijsvorm

Dat ondersteunen ook de cijfers: hbo’ers zijn populair op de arbeidsmarkt. 88% van de afgestudeerden vindt betaald werk in de eigen of aangrenzende provincie waar zij hun opleiding hebben gevolgd, zo laat de HBO-monitor uit 2022 zien. Klinkende cijfers, maar dat betekent niet dat het goed gaat met het hbo, legt Anka Mulder uit: “Het hbo-onderwijs is de laagst gefinancierde vorm van onderwijs, berekende het CPB vorig jaar. En van elke 20 euro die de Nederlandse overheid besteedt aan onderzoek, gaat 1 euro naar praktijkgericht onderzoek in het hbo. Het Rathenau Instituut publiceerde afgelopen maand het jaaroverzicht voor onderzoek in Nederland. Daaruit blijkt dat het financieringsgat tussen het wetenschappelijk onderwijs en het hbo de afgelopen vier jaar met ruim 1 miljard per jaar is gegroeid. Dat is gigantisch. Ik begrijp die keuze niet. Voor hbo-studenten is het net zo belangrijk als voor universitaire studenten dat hun onderwijs met onderzoek up-to-date wordt gehouden. Die tweedeling mag er niet zijn.”

Internationalisering

Dat het hbo te veel over het hoofd wordt gezien, betekent volgens Mulder ook dat er veel minder aandacht is voor de specifieke problemen die er spelen, concreet: de discussie rond internationalisering en het negatieve effect van de langstudeerboete. “Internationalisering is geen probleem voor ons, maar we ervaren wel de negatieve gevolgen van de maatregelen die in beeld zijn. De problemen spelen juist in een aantal universiteitssteden. Wij hebben geen grote problemen met huisvesting, met toegang tot opleidingen, met opleidingen die alleen maar in het Engels worden verzorgd. Wij houden daar goed rekening mee. Bij Saxion is 10% van onze studenten internationaal. Het is jammer dat we meegezogen worden in de landelijke discussie over internationalisering.”

Langstudeerboete

Ook de langstudeerboete werkt contraproductief, zegt Mulder. Zowel voor individuele studenten, als voor de Nederlandse arbeidsmarkt. “Die individuele student gaat mij het meest aan het hart. Daar gaat het me allereerst om. Maar als je uitzoomt en kijkt naar het belang van Nederland, dan zie je dat de problemen op de arbeidsmarkt alleen maar gaan toenemen. We krijgen steeds meer tekorten. Dat vraagt niet om maatregelen waarbij je studenten ontmoedigt om een studie te starten of af te maken. De langstudeerboete doet dat wel. Veel studenten staan onder druk. Ze zijn mantelzorger of ze moeten werken om het hoofd boven water te houden. Waarom zou je het hen extra moeilijk maken met zo’n regeling? Laat dat potentieel niet verloren gaan, we hebben alle talenten nodig die er zijn.”

Ruggengraat van de regio

Anka Mulder noemt zowel mbo’ers als hbo’ers de ruggengraat van de regio. Vaak blijven ze na hun studie in de eigen regio wonen en werken. “Zij zijn de toekomstige leerkrachten, verpleegkundigen, ict’ers en social workers van elke regio. Kijk je naar kleine of middelgrote bedrijven, dan zijn het vaak de hbo’ers die daar echt de innovatie binnenbrengen. Zij zijn de doeners met denkkracht. Of de denkers die ook dingen gedaan krijgen. Het is maar hoe je het verwoordt. Daarmee zijn ze ontzettend belangrijk voor de toekomst van bedrijven en organisaties.” In veel sectoren is het gebrek aan hbo’ers zichtbaar, constateert ze. “Er is een enorme vraag naar technici, naar ict’ers, leerkrachten, verpleegkundigen. Ook aan accountants is een enorm tekort. Als ik werkgevers vraag: ‘Wat heb je nodig?’ dan zijn het de hbo’ers die wij leveren. Ik hoef werkgevers niet uit te leggen welke meerwaarde hbo’ers in hun bedrijf of organisatie meenemen. Ze worden met open armen ontvangen. Denk bijvoorbeeld alleen al aan de vernieuwing die in de zorg nodig is, om die sector toekomstbestendig te houden. Natuurlijk heb je wetenschappelijk onderzoek nodig, maar je kunt niet zonder hbo-onderzoek. Met mensen die oplossingen naar de markt en de maatschappij kunnen brengen. Mensen die denken: ‘Hoe kan dit idee nu écht vormkrijgen in de praktijk? Hoe los ik dit probleem op? En ook nog eens binnen een afzienbare termijn.’ Nu hebben we in elke regio nog een hogeschool, maar wat gebeurt er straks als het onderwijsaanbod en het praktijkgericht onderzoek verschraalt?”

Persoonlijke missie

Mulder voelt het als een persoonlijke missie om op te staan voor het hbo, zegt ze. Juist vandaag, bij de start van het nieuwe hogeschooljaar. “Wat ik zie gebeuren, vind ik onbegrijpelijk. Waarom is er in verhouding zo weinig aandacht voor het hbo? Het zorgt alleen maar voor een grotere tweedeling in het hoger onderwijs, terwijl beide poten -wo en hbo- even belangrijk zijn. Mijn boodschap is: heb oog voor het hbo en geef ons de kans om sterk te zijn en ons excellent te blijven ontwikkelen.” Ze staat daarin niet alleen, vertelt ze: “Van nature is het hbo al een coöperatieve sector. Maar we zijn ook bescheiden. Toch merk je nu dat het gevoel groeit dat we samen op de trommel moeten staan. We hebben veel medestanders ook bij collegevoorzitters van hogescholen is veel draagvlak. Net als bij studentenbonden, het mkb, gemeenten en provincies. Vandaag zeg ik hier iets over bij de opening van ons Saxion-jaar, maar landelijk sta ik hierin niet alleen.”

Nadenken

Wanneer Mulder kijkt naar de komende drie jaar, hoopt ze dat de politiek zich gaat realiseren dat de positie van het hbo sterker moet worden. “En op de korte termijn roep ik het kabinet op om na te denken over de aangekondigde bezuinigingen. Wat is logisch? Wat is verstandig en wat helpt Nederland echt vooruit? Met ons eigen strategisch plan zoomen we als hogeschool de komende jaren in op goed onderwijs, op goede begeleiding van studenten. Wij werpen geen hordes op, maar bieden hun doorstroomroutes als ze erachter komen dat ze willen switchen van opleiding. Bijvoorbeeld omdat ze toch liever aan een ziekenhuisbed staan dan voor de klas. Of andersom. We willen voorkomen dat studenten afhaken. Dat hun talent verloren gaat. Iets als een langstudeerboete staat daar haaks op. Daar lossen we de problemen in Nederland niet mee op. Ik blijf dat benoemen.”  

Fotografie: Bart Ros